EL PAÍS DEL ABEYEIRO

 

E un xardín polinizador

Leva nome Fernándo Fueyo.

Proxecto de emprendedor@s.

Aldeas abandonadas.

Inventan alternativas,

Son hoxe ben visitadas,

De todos puntos de España.

Escola de Natureza,

Leccións de vida son.

As plantas e os insectos

Buligan a seu carón

En harmonía e simbiose

Yos sapiños, porta adentro,

Encantados están, ou non.

Imos pola montaña

Rumo á fraga abandonada:

O Souto de Humbaldt

(Acróstico)

Nestas III xornadas da Cencia na Aldea, dirixínme a Negueira de Muñiz, o concello máis pequeno de Lugo, onde se atopa o lugar de Penadenogueira. Alí, nunha casa restaurada para ser aula da natureza con xardín polinizador incluído, aproveitando o desnivel da leira que foi no seu día e que hoxe está repoboada con plantas aromáticas e tamén coas que medran libremente, dando o néctar e o pólen a milleiros de insectos e outros animais que estan encantados de formar unha colonia permanente no entorno do encoro do río Návia, cun microclima que propicia o confort que necesitan.

Houbo tres días de experencias compartidas con xente que veu dende diferentes puntos do país, e hoxe, domingo, puiden atender á ponencia do botánico Bernabé Moya, que nos falóu ampliamente das fragas (bosques), que para poder ser chamados así, é preciso que teñan cando menos dez tipos de árbores diferentes. Tamén nos aconsellóu non andar por aí abrazando as árbores que nós non plantamos. Pois o turismo de masas fai que se deterioren as árbores con tanto contacto continuado. Polo tanto, deberiamos abrazar só aos que plantamos. Tamén: árbore cortado, árbore plantado. Imos camiño da deforestación que provoca cambio climático e falta de auga. Sen auga, non hai nada.

Visitamos a Fraga de Humboldt, con máis de duascentas hectáreas entre as vintesete mil de toda Europa.

Esta fraga estivo cincoenta anos abandonada, despois de que os habitantes destas aldeas tiveran que buscarse a subsistencia lonxe, nas cidades. Agora, algúns deles volveron e ponse en valor o interese medioambiental daquelo que non apreciaran antes pero que lles daba a comida, sobre todo castañas, e o pastoreo que as mantiña limpas. Fíxonos de guía Floreal Uría,  un antigo habitante da aldea que nos foi contando cómo era a vida alí na súa xuventude.

Houbo actuacións musicais como non podían faltar nun día de confraternidade:

Davide Salvado e a súa compañeira de vida e musical, Fransy González ( ver vídeo)

Alonso y los ojazos, (un rapaciño que toca a batería divinamente)

Natalia Ruíz e Manuel González, cun chotis moi novedoso.

O xantar de comida caseira agardaba xa por nós, alí mesmo non xardín e demoramos tanto  nas conversas de sobremesa que, eu, non asistín ao roteiro pola fraga porque non me quería ver soa por esas estradas a carón de encoro no caso de facerse tarde.

Unha colmea para abellas silvestres.

Vídeo: 

SAUNA CASTREXA?

 

Un sendeiro circular bastante accidentado xa que dende a zona outa da Fonsagrada, tivemos que descer ata o cauce dos ríos Covas e Valdobarreiro, case sempre por carreiros en zig zag que nos foron levando por interesantes paisaxes e construccións antigas, algunhas do século I a.C, como é o Castelón de Castañoso, un impresionante castro do que se dí que foi máis que iso, pois ten elementos propios dunha cidade antiga.

 Hai unha boa parte recuperada pero a que aínda está soterrada podería desvelar novos vestíxios. Como indica o panel, hai unha sauna comunal que se atribúe aos castrexos pero algúns estudos sobre o tema consideran que debeu ser construída polos romanos que viñeron despois na percura do ouro que abondaba na provincia de Lugo.

Tamén se poden apreciar un forno comunal, varias vivendas e murallas que aproveitan o entorno natural rochoso para continuar con pedra os seus muros así como "calles" entre medio das construccións. 

O lugar é abrupto e picudo que fai difícil o acceso a él dende calquera punto, tendo así unhas funcións defensivas axeitadas pero non exentas de visitas de ursos que, atraídos polo mel, mereodeaban pola zona, con numerosos soutos e "cortíns" (en dialecto fonsagradino), corrizos, nos que se gardaban tamén de forma comunal as castañas para consumir ao longo do ano tanto os animais como a xente.

Atravesamos os ríos en varios sitios grazas as pontes de nova construcción, facendo nunha delas unha paradiña para o café de media mañán, a pé dun muíño  e que nos deu pulo para seguir coa subida que tiñamos que facer pola outra ladeira que nos levaría a Silvachá. Pero, antes, pasamos pola capela de Santiago, en desuso, na que se celebraba unha romaría con merendas. Tamén por fervenzas que nos fixeron sentir un pouco de son no medio dun silenzo absoluto. Só interrumpido polo cuco que foi quen de escoitar Sanse.

Baixamos para logo subir a ladeira e ter que baixala de novo para voltar ao río, no que decidimos parar a xantar e meter os pes na auga. Eu aínda me tumbei na ponte de madeira a repousar media hora porque nos agardaba un longo ascenso. O xantar a pé de río foi refrescante, sereno, sen conversa, cos nosos pensamentos e sensacións en repouso, saboreando, observando a danza dos enormes mosquitoides na auga do río como se estiveran adicándonos o seu espectáculo ou lles chamase a nosa comida.

Foi no regreso que atopamos o Castro de Castañoso despois de atravesar por fragas coas árbores feridas de morte e nas que outras renaceron dentro dos seus troncos. E foi alí, cando Sanse dixo "- A morte é vida" e eu xa lera algo así nun libro fai pouco tempo e sentín que podía ser certo. Un bidueiro xove e louzan emerxía do tronco dun vello castiñeiro que fora exterminado por un lume ou por outras causas, como tantas outras árbores arredor. Así é a simbiose e a irmandade das árbores e de toda a natureza en xeral que se axuda e cambia o entorno. Chamóume a atención cómo unha hedra revestíu a desnudez dunha árbore e fixo que fose sempre verde todo o ano. 

Todo é ben cando ben acaba, e aínda que cansad@s e sedent@s, sentímonos como se houberamos feito nosa unha experencia singular de coñecemento do lugar que se atopa nas miñas proximidades e que non tivera ocasión de coñecer.

Quero agradecer a Iria e Sanse terme convidado a esta andaina e rematala cunha sorpresa que me tiñan agochada dende fai tempo e que deixo aquí para poñer un final a un día inesquecible.

Vídeo sobre a sauna castrexa de Castañoso, Fonsagrada, Lugo

DAR CABAZOS

 

Cando alguén era rexeitado no amor, dicíase que lle deran cabazos. En castelán: "dar calabazas".

Tamén, cando se sacaba unha mala nota nun exame, dicíase que levaras cabazos (calabazas).

Pois ben, se alguén me dá calabazas ou cabazos, o que fago é cabelo de anxo ou chamado tamén doce de cidra.

E iso, precisamente é o que fixen onte.

A cabaza (Cucurbita ficifolia), da familia das cucurbitáceas din que foron orixinarias de México ou de Perú. Trátase dunha planta da que se poden aprobeitar as flores, as follas e os froitos e alén de ter moita fibra, é rica en potasio, betacarotenos e moitas vitaminas.

Despois de recollela no seu tempo, outono, no meu caso, hai que deixala nun sitio fresco e seco unhos seis meses ou un ano antes de elaborar o cabelo de anxo. 

É unha planta que se dá moi ben na miña horta. Gardo as sementes dun ano para outro, que tamén se poden comer unha vez secas, e gústame velas medrar e coller ese volume e peso que as fai as mais resistentes entre as da súa especie.

Estas son as que eu gardo para elaborar o doce de cidra, mais adiante, e co que recheo doces ou adorno tartas por enriba ou para tomar como marmelada, aínda que iso é o que menos uso pola súa textura en forma de cabelos.

Primeiro hai que deixálas caer co seu propio peso dende unha altura para que escache a dura cáscara que as recobre e sexa máis doado partilas antes de poñelas a cocer en auga para que se desprenda ben todo o que vai ser usado.

Escórrense e esmiúzanse coas mans ata que as fibras estén soltas. Logo ponse a cocer outra vez, co zucre que lle queiramos engadir, no meu caso moito menos do que recomendan as receitas, e cun pouco zume de limón, unhas duas longas horas revolvendo cada pouco para que non se queime. Pódese engadir canela, se se quere.

Pasado un tempo, cando xa comeza a dar un olor agradable, pódese retirar e embasar en tarros, facéndolles o vacío.

Consérvase moi ben, mesmo varios anos. 

Gustaríame atopar unha foto da tarta que acostumo a facer con elas. Simplemente elaboro unha masa quebrada, porque a min gústame todo caseiro, a poder ser, e simplemente rechéase co cabelo de anxo.

As veces gústame poñer améndoa en cachiños ou laminada para decorar por enriba pero iso é optativo.

A estas alturas xa non me importa "levar cabazos" nin nos exames nin no amor.

Cando teño visitas, acostumo preparar esta tarta. (A ver se atopo foto ou cando volva facela)

Respira o doce no forno,

latexa, soña con deleitar.

Ten vida propia,

faise por dentro.

Sincroniza co calor,

déixase dourar

sen usar protector.

Muda a súa cor,

faise maduro, feito,

ready to eat.

Sabe o séu punto

de cocción e recende

para avisar.