www.leriasdebea.blogspot.com

Translate

luns, 11 de marzo de 2024

O MUIÑO DO TIO SUSO

 



Do Couto ao Souto

nunha muiñada,

pasando por Peredo,

vin a Paco Pestana.

Na Frairía agardaba

un pazo descoidado. 

Cans de todas marcas

ao noso paso ladraban.

Orientadas polo Google

fómonos encamiñando,

deixando atras Marrondo,

descendo por fragas,

o muíño xa nos tardaba.

Barallando incertezas,

fomos con él dando.

O muíño do tío Suso

por nós alí agardaba.

As imaxes son palabras.

Por dentro e por fora,

fixo boa muiñada.





venres, 1 de marzo de 2024

HAI DÍAS...





 Hai días, máis ou menos tristes. Senón tristes, alomenos algo patéticos, desganados, desesperanzados...

Custa traballo comunicarse co mundo, ofrecer algo que interese, algo que descubrir, revelar, comentar...

Ultimamente estiven intentando entenderme cos robots, con eses contestadores automáticos, con eses menús de temas nos que tes que escoller o que vaia de acordo co teu problema. 



Ningún deles me daba unha solución. Derivábanme a outras posibles vías de chegar a aclarar as miñas dúbidas, pero tampouco me entendían.

Pensei, que o mundo que se nos bota enriba é o mundo da "intelixencia artificial". Nunca me gustaron ese tipo de intelixencias, onde falta o trato entre persoa e persoa, onde se pode preguntar e obter unha resposta axeitada, ou non, pero unha resposta humana.



Decidín tirar a casa pola xanela e poñer numerosos obxectos sen utilidade, á venda nas plataformas de Internet, Wallalpop, Milanuncios...

Un erro, por ser principiante, levóume a un atranco do que non sabía sair. Percorrín todos os instrumentos de axuda que me bailaban na páxina. Din datos para ser chamada, para ter unha resposta por correo eléctrónico. Chamei a números onde se me derivaba a premer opcións..." diga o pulse uno, dos, tres..." para acabar dirixíndome ás súas webs e colgar a chamada sen máis.



Case me entra un baixón de moral ante tanta quincalla que o único que fan é eliminarr postos de traballo, desentenderse dos problemas alleos e quedaren co beneficio que dá non ter quen te  moleste directamente.

E logo, unha vez que ves o fallo que tiveches, non hai posibilidade de rectificar, de volver ao paso anterior e marcar a opción axeitada. Demasiado tarde. Apáganse as luces que te iluminaban por eses corredores electrónicos e quedaches máis triste que cando empezaches, tendo ilusión por canalizar os teus obxectos non usados, para algúen que sí os precisa, ou cre precisalos.



Entón acudes ao normal, ao de sempre, ao local, a buscar a xente que che contesta ao teléfono e che indica os pasos a dar na solución do problema.

Hai problemas que precisan de noites de almofada ben perto do cerebro, que te arroupen e che aporten as ideas que funcionan. Espero ter chegado a ese estado!


                                COME TO MY JUMBLE SALE !

xoves, 8 de febreiro de 2024

PAN DE TRIGO SARRACENO



 Unha experencia unida ao pan de trigo sarraceno comezóu coa chegada dunha parella da Bretaña francesa no 2012, que facían couchsurfing, é dicir, aloxarse de balde e compartir unha receta típica do seu lugar de orixen coa persoa anfitriona.

Para tal fin, pedíronme que trouxera do supermercado trigo sarraceno. Daquela non se atopaba nada con ese nome na cidade máis próxima. O que sí encontraba era espelta pero iso non lles valía. Polo tanto quedeime sen poder degustar uns creps ao estilo bretón, pero sí que me servíu de orientación para poder facelos eu mesma cando dispuxera desa fariña.

Así foi como descubrín que o chamado trigo sarraceno, non era tal trigo, senón unha semente, sen gluten, que se utilizaba para moitas receitas, incluso para facer pan sen gluten.

Unha vez que aprendín a utilizalo, empecéi a facer as nosas fillóas, usando tres fariñas, a normal de trigo, xunto con espelta e trigo sarraceno. Resultaban moito máis dixestivas e como eu xa convivira en Londres cunha rapaza bretona que traía creps cando ía á casa, tamén sabía que os recheaban con salchichas, ovo...e deixei voar a miña creatividade, facendo dos meus creps o prato estrela da miña cociña. 


Pero chegar a mercar ou facer pan de trigo sarraceno foi o seguinte paso, unha vez que me indicaron reducir o gluten e a lactosa na miña dieta por problemas dixestivos. 

Xa utilizaba o sarraceno en gran, que é semellante ao arroz pero máis esquinado, para guarnición dalgún prato, e a fariña para bizcoitos, empanadas...

No 2023, cal non sería a miña sorpresa ao descubrir unha panaderia da miña zona que elabora pan de trigo sarraceno. Comecéi a mercarllo e teño que dicir que é un pan moi caro comparado co pan normal pero para mín é como menciña. Séntame a mar de ben e gústame o seu peculiar sabor que non gosta a todo o mundo. Acostumo coller dous á semana e conxelar en rebanadas para ir sacando ao día.

O que ocorre é que a panadeira, unhas veces porque non ten fariña, outras por outro motivo, non sempre o trae e eu tiven a idea de facelo eu mesma. Todo o que necesitaba era trigo sarraceno en gran ou en fariña, psyllium, que é o que lle fai levedar un pouco, xa que por sí mesmo non leveda, e puxen mans á masa. Resultóume moi laborioso porque utilicei o gran, como me indicaba a receita, pero logo descubrín outras que utilizan a fariña e resulta máis doado de facer.



Para ser a primeira vez, non me queixo do resultado aínda que sí é verdade que ollóu menos que o que lle merco á panadeira. Tampouco é igual un forno de pan que un forno doméstico, e menos o meu, que está xa para o desguace! Con todo, é comible e senta moi ben. 

Deixo aquí a receita pola que me guiéi para facelo pero non descarto, no futuro, utilizar a fariña en paga do gran porque da menos traballo.

Non moita xente está enterada da existencia do trigo sarraceno e por iso eu quero con este post, dalo a coñecer para que outras persoas que non poidan tomar gluten, saiban facer un pan nutritivo, saudable e que se dixiere moi ben deixándonos content@s por fora e por dentro.


https://www.bonviveurutm.es/recetas/pan-de-trigo-sarraceno?



domingo, 14 de xaneiro de 2024

OS OVOS DA GALIÑA AZUL

 



A galiña azul non é tan só o nome que a Xunta de Galiza lle deu ás garderías infantís, pero sí que pode ser polo feito de que existe a galiña azul e ten unha longa historia malia a que eu a descubrira fai pouco, na miña propia aldea. Acostumo mercar os ovos das galiñas que viven libres e comen de todo o que encontran na horta, no curral, na aira, e que son consideradas "galiñas felices". Nunca lle lo preguntei pero semellan máis felices cas que viven encerradas en galiñeiros reducidos, por non mencionar as que viven hacinadas en granxas.

Investigando un anaquiño en Internet, entereime de que hainas de variadas razas: Andaluza, Extremeña, Chinesa... pero o que sí me chamóu a atención foi que as galiñas azuis europeas, proceden das autóctonas chilenas chamadas Araucana ou Mapuche, que logo de exportalas a EEUU, viñeron para Europa a primeiros do século XX.

Parece ser que o motivo da cor azulada ou verdosa da cáscara dos ovos, procede dunha mutación xenética producida por un virus que transforma a hemoglobina en biliverdina, un pigmento que se concentra na cáscara cando se está formando.




Caracterízase por ter a xema máis grande e a cáscara máis dura. Pola contra, non se descubríu que tivesen menos colesterol que outros ovos, pero sí máis proteínas. 

As galiñas azuis poñen menos ovos que as demáis galiñas e as que eu coñezo, gústalles poñelos na roupa vella que ten a dona por algún curruncho da casa. Son finas!

Tamén se caracterizan por unha cresta máis recortada e a súa plumaxe ten un toque azulado que destaca sobre o das compañeiras brancas.

Dende que as descubrín e probei os seus ovos... como que non quero outros! Pero non é para tanto. Simplemente que se puxeron "de moda" aquí na aldea e cando lle lo contei ás miñas netas, quixeron probalos e tamén queren que lles consiga unha ou dúas galiñas azuis.

A min gústame almorzar cun ovo de trres minutos, estilo inglés. Déixanme nutrida para toda a mañá!

Quen queira saber máis das galiñas azuis, poden visitar https://www.cope.es/n/616627





martes, 2 de xaneiro de 2024

ESTABA O SEÑOR DON GATO...

 


Na casa onde nacín, sempre houbo gatos. De pequena e de máis grande, viñan durmir comigo. Subían pola xanela, facían as súas carantoñas ata que se lles daba entrada. Acostumaba ser pola mañá cedo. Entraban primeiro polo cuarto de miña nai e dalí viñan direitiño a miña cama mentres eu aínda non acordara e cando estaban amasando en min, tentando cas patas, como acostuman facer, era cando eu me decataba do seu ronroneo e trafego enriba das mantas ata que se acomodaban nun buratiño que o meu corpo lles propiciaba e alí se quedaban. A min gustábame a súa compaña e non lle facía noxos ás posibles pulgas que poideran ter. Daquela non se reparaba nesas cousas. Os animais e as persoas convivían baixo o mesmo teito, tanto os porcos, como vacas, ovellas, cabras e mesmo galiñas e coellos. Todos eramos da mesma estirpe e dabámonos calor uns aos outros/as.


Lámbrome do Pirracas, bautizárao así miña nai. Outros tiveran nomes menos extravagantes. A medida que pasaban os anos, eu fun perdendo o gusto de compartir cama con eles. Pero sí que me gustaban na cociña, subidos ao banco onde nos setabamos, durmindo nos nosos colos...

O que nunca tiveramos foran cans. A min nunca me chamaran a atención, se ven na casa dos ovós, había sempre algún can porque meu tío era cazador. Pero, en xeral, dábanme algo de medo os cans.

Ata que un día, roubei unha cadeliña na Marronda. Iso non foi tanto que pasóu. Sería no ano 2009, cando comecéi a escribir este blog. Fora dar unha volta no coche polo monte e vin tres cans case iguais todos. Estaban no mesmo medio da Marronda, nun sitio sen aldeas nin rastro humano. Pensei que estaban abandonados. Paréi e abrín a porta. Vin que un deles viña correndo hacia min. Meteuse no coche e eu decidín salvala dunha morte case segura, pois se pasaban a noite polo monte, o mais seguro era que os comese un lobo. Nese intre xa lle atopei o nome: Noa. Nese intre, decidín ter un can. Niste caso, unha cadela que tería tres anos daquela.



Foi ela mesma quen atopóu o que sería seu compañeiro de alí en diante. Estabamos indo por un camiño e ela sentíu que algo se movía pola cuneta entre as silvas. Alí estaba un gatiño novo, perdido e con ganas de atopar pousada. Como era desta cor decidín chamarlle Mel. Deixóuse coller sen opoñer obstáculos e levámolo para a casa. Fixeron moi boas migas e duróu un bo tempo. Ata que o picóu ou mordeu algo que lle saíu un bulto na pescozo e houbo que operalo. Non pagóu a pena porque logo morreu ou desapareceu.



Pero pasamos un tempo moi felices os tres tanto no verán como no inverno. Na cociña, xunto ao lume, Mel sempre se subía ao sillón para durmir ás súas anchas. Noa e os gatos que houbo dende daquela, sempre compartiron cama e mesmo cando Noa tivo cachorros, o gato turnábase na custodia mentres ela ía dar unha voltiña.

Agora xa non teño gatos. Dende que morreu o que era mouriño, decidín non ter máis. Vino sufrir moito e durante bastante tempo. Ata que se marchóu para nunca máis volver. Decidíu ir morrer a soas para non darme ese mal trago.

Agora conténtome con mirar para os gatos e gatas dos veciños, que teñen a manchea. Algúns, mesmo veñen durmir á miña palleira. Así tamén me controlan os ratos. Eu doulles agarimo e fálolles bonito. 

Onte, cando pola mañá, vin a un no pico do tellado da casa deles, pensei que daba para unha boa foto.

Por iso o puxen encabezando esta entrada e lembreime daquela cantiga que nos ensinaban na escola: 

Estaba el señor don gato

sentadito en su tejado, 

marriu, miau, miau...

sentadito en su tejado.







martes, 26 de decembro de 2023

RUTA DOS PINTORES

 


Por fin chegóu, por sorpresa, o día que me levaría a coñecer esta ruta da Fonsagrada, (Lugo), despois dun primeiro intento fallido, por mor da chuvia, días atrás.

Chámase así, para honrar a dous pintores nados en aldeas polas que pasamos, Benjamín Vázquez de Pántares e Miguel López Monteseirín de Allonquiña.

Comezamos a ruta na Ferraría,  con mal pé, nunca mellor dito, porque o sendeiro estaba masacrado polo tránsito de tractores carregados de madeira que fixeron del un barrizal no que nos enterrabamos ata os nocellos. Fomos sorteando este obstáculo como mellor poidemos pero coa intención de poñelo en coñecemento das autoridades para que, polo menos, eisixan aos madeiristas a reparación do camiño tal e como estaba antes de usalo.



O sendeiro, a carón do río Allonca, zona protexida por ser Reserva da Biosfera, levounos por paraxes sombrías ao principio, na fría mañá de xeada, para ofrecernos unhas vistas espléndidas de montaña, val ou case cañón, por fragas de robledo, acivro, teixos, entre outras especies.

A primeira igrexa que atopamos, Santa María de Allonca, S XVIII, unha das poucas que teñen escaleira exterior para acceder ao campanario.



En canto chegamos a un alto no que o sol empezaba a aquecernos, vimos unhas rochas planas e alí decidimos tomar o café da mañá. Non faltóu turrón de castaña e chocolate, de elaboración caseira, bolachas, froita deshidratada traída de Indonesia...




para logo continuar por un sendeiro protexido por laxes estreitas e punteagudas, paredes de pedra que seguramente serviron de protección dos animais que levaban o gran ao muíño que atoparíamos máis adiante en moi bo estado de conservación, tendo tamén vivenda para o muiñeiro na planta alta.






Chegamos a un nucleo rural formado por vinte casas, moitas en ruínas e outras restauradas. Era o punto máis afastado da ruta dende o que retornamos ao punto de partida, xa que se trata dunha ruta circular de uns 11.500 kms. 
A aldea chámase Allonquiña e agás no periodo vacacional, atópase sen habitantes. Ten unha capela na que se gardaba unha escultura de Santiago Matamouros que agora se conserva na casa grande de Allonca e tamén  unha escola feita en 1955 co diñeiro dos emigrantes do lugar en Arxentina.
Alí atopamos unha fonte xunto a unha  casa que leva por nome O Relaio e debaixo do hórreo  decidimos tomar o xantar que levabamos e que xa ía sendo hora de comelo.









Pasamos por Allonca, e chamóunos a atención a Casa Grande, da que falaba antes. É realmente suntuosa, con moitas propiedades arredor así como hórreo, e outras dependencias.







Un pouco máis adiante atópase o núcleo rural de Allanca con estas casas grandes ben conservadas e habitadas moitas delas.



Desexando chegar ao punto de partida apuramos a subida empinada por un sendeiro algo escorregadizo despois dunhas cinco horas que aproveitamos para ir devagariño vendo cousas, ouservando, sentindo a natureza e entreténdonos con historias, cantigas... desfrutando da boa compaña e agradecendo ter tan perto de nós, lugares tan idílicos e interesantes, con moito que aprender deles, de como vivían as súas xentes, dos traballos que pasaron para facer as casas, as paredes das lindes das fincas e camiños, o aproveitamento do río, dos muíños nunha paisaxe agreste, montañosa e na que se sinte a natureza, a paz, o silenzo e se respira aire puro sen contaminar... Un tesouro que merece ser gardado e coidado.

Grazas, Iria, Sande e Daniel por tan boa compaña e por brindarme a oportunidade de coñecer sitios tan interesantes.

sábado, 16 de decembro de 2023

RUTA DAS SERPENTINAS




A Asociación Galega de Custodia do Territorio, tiña programada para hoxe unha ruta polos endemismos serpentínicos na serra do Careón, na que conflúen tres provincias galegas: A Coruña, Lugo e Pontevedra.
O lugar dista 73 kms dende a miña aldea. A mañá non era nada favorable a coller o coche e facelos. Había néboa mesta, xeada, moito frío e era de noite aínda cando saín da casa ás oito da mañá. Pero a temática chamóume dende o primeiro momento. Quería coñecer de perto as especies florais que alí se conservan a duras penas, debido aos impactos ambientais que se presentan na zona.
A herba de namorar de Merino, (Armeria merinoi)Magarza de Barazón, (Leucanthemum gallaecicum), Santolina de Melide, (Santolina melidensis), todas elas loitando pola supervivencia e que non puidemos ver na flor porque non hai ata a primavera.




 O punto de encontro era na aldea de Basadre, xunto a eirexa. Fomos chegando por contagotas porque as pistas de acceso eran pouco máis que camiños e sen sinalización. Alí nos agardaba o noso guía, Martiño Cabana, biólogo e principal responsable deste proxecto de Preservación do territorio en colaboración coa Deputación da Coruña que mercan e arrendan parcelas co fin de protexelas da devastación que algunhas empresas e particulares pretenden facer sen miramentos e que  poñen en perigo especies protexidas e en perigo de desaparecer para sempre.

Estas especies medran nun determinado terreo de rochas metamórficas que por un proceso de serpentinización, carganse de metais pesados como o níquel, o cromo ou o cobre e propician que agromen especies novas e resistentes a eles cando outra vexetación non prospera nesa toxicidade. Por iso se lles denomina especies endémicas.




Comenzamos a andaina cruzando o río seco, afluente do Ulla ao que teríamos a oportunidade de ver en varias ocasións perante a ruta e que me parecéu moi caudaloso, case como o Miño.




O sendeiro descorre por camiños ben enlamados, enchoupados de auga por todos lados. Os máis precavidos levaban botas altas de goma. Vense moitas plantacións forestais de piñeiros e eucaliptos así como grandes parcelas que van ser destiñadas a unha celulosa, Altri, xunto a espazos de Rede Natura que lindan con dita parcela, algúns dos mercados ou alugados por Custodia do Territorio e que ocasionarán mais prexuicios ca beneficios.




Pasadas as zonas que íamos visitar con máis implicación no proxecto de preservación, acadamos unha ladeira que descende ata o río Ulla onde se atopa un muíño, un complexo residencial privado, nunha zona cun microclima idóneo, protexido do norte por unha montaña e onde atopamos chumbeiras.






 Un exemplo de rochas metamórficas saínos ao paso por este lugar perto do río e Martiño explicóunos o seu proceso de formación ao longo dos tempos.




Despois de despedirnos, algúns retomamos a volta por camiño diferente ao que viñeramos de mañá. Así foi como cheguéi a Agolada, vila que foi chamada Aqua Lata e que siñifica auga conducida, levada.
Atopámonos alí cunha festa de mocidade, todas e todos disfrazados, que se dispuñan a celebrar un xantar de confraternidade, amenizado por unha charanga e en honra ao santo inventado para a ocasión que ten algo que ver co nome Aqua Lata.




Gustoume ver o conxunto monumental de carácter etnográfico que forman as pendellas da feira, 
que é patrimonio a conservar e que, actualmente, xa non se usa por teren indo decaendo as actividades que se desenrolaban en torno del como o aloxamento dos animais en días previos á feira, os postos das verduras, dos tecidos e demáis útiles que se vendían e mercaban nestes lugares.




O día portouse ben, con sol abundante, ceos azuis e moito intercambio de coñecementos que ían aflorando dos nosos vasos comunicantes. Pagóu a pena darse o madrugón nunha mañá que tiraba a calquera para atrás. Nesta vida hai que aventurarse, aprender cousas novas, relacionarse cos demáis e bailar canto se poida. Eu non me privei de facelo en Agolada, ao son dos sasofóns, trompetas e percusión. Un sitio ao que non pensaba ir e fun!

xoves, 7 de decembro de 2023

UN DÍA DE MUSEO

 


Un día de  chuvia incesante e intensa, botou a perder os planes. Por unha estrada de néboa e chuvia, dirixínme, as 10:00 á Fonsagrada. A ruta dos Pintores agardábanos. Estaba organizada dentro do programa Foliada da Fonsagrada 2023 na que haberá concertos, gastronomía, obradoiros...

No punto de encontro, só había un grupiño de xente xoven, que agardaba baixo unha das grandes carpas que se preparaba para o evento. Os ánimos de facer o roteiro non eran os agardados. Decidimos compartir un café e enxugarnos algo da chuvia que xa nos mollara. Alí, moi animadamente, decidimos non ir e cambiamos de plans. A mín ocurréuseme unha visita ao Museo Etnográfico, que é de recoñecido prestixio.  


Con aquelo de que non hai mal que por ben non veña, aló dirixín os meus pasos en solitario para, logo, atoparme con alguén máis que optóu pola visita ao museo.

Comezando a explorar as salas, apareceu un milagre: Esperanza, unha voluntaria case octoxenaria, que fixo de guía e nos ensinóu cousas que nós non houberamos sido capaces de interpretar pola nosa conta. 

Esperanza, unha lucense que deixóu a cidade por amor a un fonsagradino, é embaixadora e colaboradora cultural da vila montañesa de Lugo, dende fai moitísimos anos e da que non ten pensado irse. Axuda adecote no museo, ten moitos coñecementos do todo o que alí se garda e que foi donado pola xente do concello máis grande de Lugo, coñece ben a xente, os persoeiros antergos e actuais que destacaron nas artes, así como a historia do lugar a través dos tempos presentes e pasados.



Pasamos alí máis de duas horas, engaiolados pola súa dialéctica tan chea de entusiasmo, anécdotas, curiosidades... e descubrindo qué eran e  para qué servían algúns dos obxectos alí gardados, e tamén o proceso de elaboración do liño, da lá, dos instrumentos que foron inventados para mecanizar as tarefas domésticas e que son froito de mentes creativas e cun sentido práctico que demostra a intelixencia dos seus autores, capaces de crear unha tecnoloxía a partir de elemtos moi simples como a madeira, o ferro, as plantas...  



Cómo houberamos sabido que estas pelicas de can para tapárlles os ollos aos bois para que non se pelexaran, tiñan esa función e só podían ser de can, xa que ao non teren glándulas sudoríparas, mantíñanse sempre enxoitas e non molestaban ao animal?

Ou cómo un artiluxio servía para separar a nata do leite para poder facer logo manteiga, dunha maneira mecánica para producir grandes cantidades?


Ou a conto de qué viña esta maqueta de cor amarela que non era máis que o que alí se ve pero que ten detras, premios internacionais... e por qué? Porque da Fonsagrada é Mónica Alonso, (Wikipedia)  diseñadora e creadora que fixo das lembranzas dun pasillo da casa dos avós, que ao mirala dende arriba se multiplique en ata doce a única porta de saída, tendo tamén a de entrada na casa, e que daría o seguinte resultado:


Non faltóu unha escenificación na sá que mostra unha antiga escola galega, cun dos pupitres de orixe bretón, anécdota que tamén nos explicóu Esperanza, de cómo viñera dar á Fonsagrada.

Alí consérvanse libros e cadernos do alumnado daquela época, na que me recoñecín e na que se me pedíu que me sentase na mesa da mestra, posto que eu fun unha delas, non das de vara pero sí das que gardei cadernos do meu alumnado. De feito, eu tería material para un pequeno museo no que non faltarían zocas, ferramentas de carpinteiro, de tecedoras... e da lá, entre moitas outras.  



Así rematamos a visita cando xa eran máis das 2:00 da tarde e a chuvia seguía dándolle duro, lavando as pedras da Fonsagrada e, eu, feliz de que tiveramos a sorte de atopar a persóa idónea para acompañar a nosa visita o museo. Quedaron moitísimas cousas sen ver, sen identificar pero haberá máis ocasións de volver.



Nesta tora de carballo ou castiñeiro, agochábanse os víveres en tempos de fiscalía que ía polas casas a recaudar e, de paso, rapiñar o pouco que tiñan as xentes das aldeas. Enterrábano nun pozo e simulaban que estaban a construílo, sen que poideran decatarse de que alí se escondían, xamóns, lacóns, touciños, chourizos, botelos, pan... Ningún dos maiores que quedaban sabía para que tiña servido ata que nunha visita dun grupo que viña de lonxe, un señor de 90 anos, lles dixo para qué era. A cultura trasmítese e compártese. Non rompamos a cadea...