AS MIÑAS RAÍCES

 

Un día para non quedar na casa. O sol xa se deixou sentir de mañanciña. Collín os meus bastóns de marcha nórdica, aclaro, e fun polos mesmos sitios de sempre pero con outros ollos. Esta vez, como tantas outras, reparei con mais interés nas casas das miñas raíces. So distan apenas medio quilómetro unha da outra. Nelas viviron os meus bisavós, pero non xuntos. Meu bisavó, quen namorou miña bisavoa materna, posiblemente no monte, mentras atendían as facendas. Ela de bo ver e con voz moi cantareira, foi engaiolada por aquel mozo, de casa rica, quén xa tiña compromiso noutro sitio, e así, aconteceu que miña avóa fora filla de nai solteira. As familias sempre se mantiveron en boa relación. Netos e netas do bisavó apadriñáronnos a min e mais unha prima. Eran de nai mexicana.

Hoxe, ao pasar por xunto a estas casas, a de meu bisavó, deshabitada dende case medio século, ainda se mantén en pé. A da miña bisavóa está habitada e ben coidada.

Síntome ben entre as miñas raíces. Cando paso polo cemiterio podo ver alí as lápidas cos seus nomes e datas. Todo isto por parte de miña nai. Meu pai foi nado noutra aldea da montaña, un pouco mais alonxada pero non moito. Tamén a casa co hórreo se conservan ainda en pé pero ninguén vive alí. 

Eu  tardei moito tempo en saber estas historias. Daquela non se contaban porque eran como algo deshonroso para a familia, a pesares de ser tan común. Cando me enterei, non lle din apenas importancia pero, hoxe, sinto que me gusta saber quén foi meu bisavó, ainda que se portara algo mal non casándose ca miña bisavóa pero tamén, se ben o penso, igual foi mellor así.  Secadra non eran a parella desexada un do outro. 

É un previlexio vivir onde se nace. Formas parte da paisaxe, da historia e eso da forza. Saber que irás parar o mesmo sitio onde os teus devanceiros están soterrados. É como reunirse a familia outra vez.

Cando camiño por estes vieiros, é como se me acompañasen as almas daqueles seres queridos. Non poden terse ido de todo, sen mais. Pensar eso, é un recurso para non sentirse só, para ir sempre na compaña dos teus. 

Espero que a casa na que eu nacín, non caia en saco roto e saiban conservala con todos os recordos do pasado que nela hai, porque a historia continúa e da sentido ás nosas vidas. Saber de ónde viñemos ainda que non saibamos ben a ónde imos.

LECTURAS

 Despois dun tempo ausente do ordenador, por estar a reparar nunha tenda en Lugo, e non poder ir buscalo por mor do confinamento perimetral que sufre a cidade, tiven que deixar de escribir e adicarme mais a ler. 

Ultimamente deume por Saramago. Levo lido dous libros e a metade doutro. Inicieime co Ensayo de la ceguera, en castelán todos, ao meu pesar. Houbérame gustado lelo en portugúes, e ainda o farei cando teña ocasión de facerme cos libros. Quedei moi impresionada con esa primeira incursión neste autor e dende daquela, quixen seguir lendoo. Logo veu El año de la muerte de Ricardo Reis, que me engaiolóu dende o prinpicipio ata o fin. Será porque nél aparece Pessoa, a quen admiro moito, e porque me lembraba a maneira de escribir pessoniana. Penso que Saramago fíxoo aposta, xa que se trataba dun heterónimo dos moitos que usaba Pessoa. 

Teño unha amiga que é a que me aprovisiona de lecturas e ofreceume Cuadernos de Lanzarote, e sendo que tiven ocasión de coñecer esta illa canaria, a primeira que visitei, sentín interés por ver qué nos conta Saramago, pois él pasóu os derradeiros anos da súa vida alí, e dende onde viaxóu a moitos lugares do mundo, acompañado da súa dona Pilar, moito mais xove ca él, e que me lembra o caso doutro escritor, galego él, tamén, Camilo José Cela.

Cando lin de que se trataba o libro, case estiven a punto de nono ler. Ven sendo un diario, e se ben non teño nada contra eles, dende que lin o de Ana Frank, xa non voltara a ler outro, mais que o meu, este, Lerias, que non é precisamente un diario senón un mensuario, de existir esa palabra.

Teño que dicir, que sinto curiosidade por saber quén é  a persoa que hai detras dos libros que escribe. Ainda que xa fun entrevendo un pouco no de Ricardo Reis, pero nos Cadernos, estou descubrindo a persona real, que se amosa tal cal é, unhas veces enravexado, outras farto de historias, outras moi receptivo, amable e disposto a dar explicacións, disposto a compartir con outras xentes do mundo as suas experiencias, opinións de todo tipo, tanto políticas, económicas, literarias, relixiosas....

Pero, ante todo, descubro que o autor deses libros que nos fascinan, non sempre é o ser que agardamos que sexa. Pode que non fose doado telo cerca, convivir con él e menos ainda, caerlle ben. 

Noto como aqueles que triunfan e destacan en algo e son tan requeridos en todas partes, van configurando un ego moi extremo, ata o punto que xiran arredor de sí todo o tempo e o mundo que os rodea semella ser o seu satélite. 

Outra das cousas que me pasa con este tipo de escritores tan documentados, é, precisamente, a súa erudición. Moitísimas citas de persoeiros de difícil pronunciación, sacados dos rincóns mais escondidos, e que apenas podo lembralos, ou  ver que enriquecen o meu lixeiro equipaxe cognitivo. Resúltanme, incluso, molestos e dame por cavilar que están ahí xusto para demostrarnos cánto sabe ese autor, canto manexa mais ca min,  que  non me soan de nada a maioiría e sería traballo  demorar en descubrilos, averiguar deles. Non acabaría nunca de ler o libro en curso. Así que todo eso, para deixar constancia que se sabe, que se está no mundo cos ollos ben abertos.

Eso mesmo me aconteceu ao ler  a Álvaro Cunqueiro. Non daba lido, con tantas e tantas citas.... É realmente necesario ese desplegue para impresionarnos?  Adoro o sinxelo!

DENDE A COCIÑA

 O corazón das casas galegas, é, sen dúbida, a cociña. Cánta historia encerra este lugar no que me encontro. Se dou un repaso no tempo, dende a miña infancia, podo dicir que aquí, antes de haber o que agora hai, pasaron  moitas cousas, e houbo moitos cambios. Dende ser unha lareira, co lume a rás de chán, a xente sentada a carón do lume, pouca luz, pois eran de gas, de carburo mais adiante....Eu, moi pequena, vía a unha familia que compartía casa con nós,(meus pais e mais eu). Había vacas noutra parte do baixo e a manxadoira daba á cociña. Así que se podían ver as cabezas das vacas asomando por alí.

Cando a casa pasou enteira a meus pais, despois de mercala, a cociña dividiuse en duas partes. Nunha delas estaba a cociña económica, ou vasca, qué é a que ainda se mantén, pero  reformada, e outro habítáculo onde se almacenaba o sal para vender no tempo da matanza. Meus pais puxeran unha cantina no que foi a corte das vacas e comunicaba ca cociña, un pouco mais alta. 

Sempre tivo unha xanela. Non era moi grande. Por eso non había moita luz. A xanela daba á horta, ao sul, ao mediodía, como eles dicían. Así que había soliño nas horas centrais do día e pola tarde.

Nesta cociña ten comido moita xente. Miña nai alén de atender a cantina, tamén daba xantares e ceas e mesmo aloxamento completo. Pero polas tardes dos domingos, e polas noites cando cadraba, xogábanse partidas de cartas. Lémbro ben haber dous bandos xogando. Non se cabía xa, porque ademais dos que xogaban, todos eles homes, sempre estaban os miróns, que axudaban un pouco e animaban aos xogadores, como se fai no futbole. 

Pero non xogaban de balde. Xogaban caixas de figos, litros e litros de viño, secadra mesmo a cea! Tiñan que pagar quenes perdían. 

Tamén se contaban historias para non durmir. Eu, do medo que tiña, non era quén de subir soa aos cuartos da casa pola noite. Tiña que ir miña nai comigo. Contos de lobos, de aparecidos, de mortos, de cousas non identificables como animais xigantescos que non se asemellaban a nada coñecido....

Tamén houbo, quen, de borracho, tivo que quedar a durmir nela. Houbo quen perdeu a carteira cheíña de cartos....

Nesta cociña bailóuse ao son do violín de Florencio, nas longas noites de inverno. Toda a xuventude daquele tempos, contándome eu, faciamos bailes aquí na taberna e tamén había rúas en casas particulares.

Cando esto da taberna se foi acabando, a cociña pasóu ser para nós, algo privado e mais acalado. Pero ainda seguiron vindo algúns veciños xogar unha partida de vez en cando cos meus pais e comigo, que de tanto mirar, aprendín a xogar como calquera deles.

Cando meus pais finaron, e eu decidín reformar esta casa, voltei a poñer a cociña enteira, sen divisións e conservei o banco de madeira, e o moble, chinero, que fixera meu pai, carpinteiro que era. 

A xanela seguíu sendo a mesma, pequena, para o espacio que ten a cociña, pero quixen conservala así.

Hoxe, estou aquí, porque é, como dixen, o corazón da casa. Onde cociño, como, escribo, leo, descanso, bailo, fago xinasia, toco o acordeón, quéntome e ollo o meu xardín que ainda conserva algunhas rosas que alegran a vista. 

Cántas veces, na crudeza do inverno, non se me ocurríu poñer tamén aquí a cama! Ainda nono fixen, pero é unha posibilidade. Na cociña, hai bo lume, comida.....A mesa está chea de catañas a secarse, mazáns.....e tamén moitas veces, roupa a secar. 

Nada como un bo lume que vai quentando toda a casa! 

Outono e inverno, é unha paisaxe de portas adentro! Só a xanela me abre ao mundo! Un mundo natural

PAISAXES DE OUTONO

A fraga espida do supérfluo.

O camiño que me leva a nostalxia.

Sentin o abrazo da árbore amiga.

A veira do camiño un tres de fento.

Percorrín o longo camiño inédito.

Desenrolo dunha lección de cogumelos.

 

OUTONEANDO

 Lémbrome que de pequena,  miña nai, dicíame moito,  a palabra outonear, como querendo dicir, que me ía pola miña conta por ahí sen o seu consentimento.  _ "Onde andiveches outoneando?"

Así que saín moi outoneadora! 

Hoxe, pódese dicir que empecei a outonear. Día de chuvia miúda. Traxe parachuvas, botas, bastóns, unha bolsiña, navalla, e Noa. Prados arriba e abaixo na percura de cogumelos. Cando xa daba por perdida a busca, empecei a ver sendeiriña en varios prados. Logo había que seguir buscando sen importar a chuvia que empezaba a mollarme o traxe.

Chegar á casa con semellante manxar, cambióu o rumbo do meu menú do día. Xa non sería un salmón ao pil-pil senón acompañado de sendeiriña cociñada con viño de Porto e patacas estilo canario, "papas arrugás". Eso fará o meu xantar de hoxe.

Sair con chuvia, con tempo mais frío, apañar cogumelos, limpalos e preparalos para poder comelos ou gardalos, da o seu traballo e non todo o mundo está disposto a pasar ese traballo pero o resultado compensa e sempre é unha novidade que fai que esta época do ano teña o seu encanto. Alén de coller estes manxares que nos ofrece a natureza de xeito altruista, sen pedirnos nada a cambio, é un pracer poder agradecerlle tal detalle. 

As primeiras castañas son outro motivo de saídas outonais. Xa apañei as primeiras baixo o meu único castiñeiro e aseinas na cociña de leña mentras quentaba a casa e preparaba o ambiente propicio para unha sobremesa cun libro nunha hamaca ao quentiño e coa mantiña por riba. 

Música na radio mentras esto escribo. Hai cousas que espertan as ganas de escribir cando non hai nada do que escribir, cando todo está dito e de mellor xeito. Ler aos demais tamén é un pracer que nos dan servido. 

Estes días estiven lendo o único libro de Manuel Antonio, un rianxeiro pioneiro na poesía vangardista en Galicia. Facía tempo que nono lía pero atopeino entre os libros que vou gardando en caixas, e un día buscando, atopeino. Pásame a miudo, con algúns libros de poesía ou prosa, que me resultan difíciles de ler. Precisaría usar un diccionario todo o tempo. De ónde sacaría él esas palabras tan difíciles. Teñen moito que ver co vocabulario mariño, pois él era navegante, e eu son de terra adentro! Pero ainda así, sen acabar de entendelo todo, doulle o seu mérito por escribir así, nunha época  na que non se escribía dese xeito por aquí. Él tiña moito mundo! Adiantouse aos tempos! E iso hai que recoñecelo! "De catro a catro", xa o dí todo o mesmo tíduo. E ainda mais, xa que finou moi novo, con trinta e tantos, pero había como unha premonición desa morte prematura nos seus versos.

Está saindo o sol dentres as nubes que o tapaban e ilumina as rosas que están cabizbaixas pola chuvia, e outras empezando a abrir nesta primavera de outono. É a súa derradeira oportunidade. Logo xa será un longo inverno para elas e para nós.

Remato aquí porque agárdanme as perolas  e non hai tempo que perder se quero xantar en hora.

Benvido este outono!

LENDO A PESSOA

 Pasei parte do verán lendo a Pessoa, despois de xantar, fora, na hamaca, no meu xardín horta e tamén antes de durmir, pola noite. Esta última lectura quitábame o sono. 

É a segunda vez que leo o Livro do desassossego. A primeira vez que o lin, fai mais de trinta e tantos anos, causóume un impacto moi positivo, tanto que para mín, daquela, era como o libro que eu quixera ter escrito. Tanto me identifiquei con él que fixen de Pessoa o meu gurú secreto.  Desta volta xa non teño aquel sentir. Estou mais crítica con algunhas cousas e chega a producirme o desasosego que él quere transmitir, ou non quere, pero faino. Tal vez, porque a certa idade, vemos as cousas doutra maneira e aféctanos mais todo aquelo que resulte pouco esperanzador.

Onte, vendo Horizonte, na tele, un programa de Cuarto Milenio, comparábase a crise sanitaria actual coa que houbo no 1918, a mal chamada Gripe española, e as imaxes gardadas daquela epidemia, son case iguais que as que se ven actualmente co do Covid 19. As mesmas protestas por ter que levar mascaras, os mesmos hospitais de campaña, as mesmas dúbidas de conspiración, o mesmo secretismo.... Chamóume moito a atención ainda que eu ben sei que a historia repítese. E cada século, segundo dicían alí, ten os primeiros 25 anos de crise que marcan o resto dese século. Que hai un cambio na vida social, na mentalidade das persoas. Algo así como os ciclos económicos, o de Kondrátiev, por citar algún. Que cada cen anos prodúcese un pico na economía e o resto é subir e baixar. 

Pero que ten esto que ver con Pessoa? Él tamén se adiantou ós tempos. Hai moitas cousas da súa época, que seguen vixentes hoxe en día, que son de actualidade. E o mesmo ocurre con outros escritores ainda mais antigos. O mundo non cambióu moito. Da voltas sobre sí mesmo. Pero quenes estamos pouco informados do pasado, pensamos que todo é novo. Novo para nós, que nunca sobrepasamos o século, e eso descontando o periodo de infancia e xuventude que estamos ainda cos ollos pechados, e logo os derradeiros anos que voltamos a ser infantes. Total, poden ser vintecinco anos de ollos abertos, se é que logramos coñecer algo.

A min preocúpame un pouco non ter lido aos clásicos. Sinto que teño un deber pendente para con eles e elas. (Case todos foron homes). Dante Alighieri, o que escribíu  a Divina Comedia e na que a protagonista se chama coma mín! E todos os rusos, españois, franceses, ingleses....poetas e novelistas. Lin ODecamerón de Boccaccio cando apenas tiña uns doce anos. E todos os libros que nos mandaban ler no bacharelato..... qué poucos lembro! Logo veu Victor Hugo, cos Miserables, un longo libro de dous tomos. Por suposto Cervantes. Lin o Quijote, saltando de cama en cama na residencia das monxas en Lugo. Cada libro que leo, cada libro que vivo e actúo, se podo!

Pero a veces, custiónome o das lecturas. Ao pouco tempo xa non lembro o que lín. Cando volto ler o mesmo libro, penso que é novo para min. De ahí, que apenas podo citar autores, títulos ou frases que me chamaron a atención. Todo quedou perdido nun saco sen fondo. Vale a pena ler?

É un pasatempo e tamén é unha maneira de conectar con outros tempos, con outras maneiras de entender o mundo. Pero nada me asegura que aquelo é o mellor ou o que pode darme ideas sobre o entendemento da vida, do mundo, das cousas..... 

Meu pai dicía que os libros teñen conta do que lles poñen. Él non lía ningún. Quén se paraba a ler daquela? Pero meu avó, sí que lía. Tiña libros. Un baúl cheo. Cos seus anteollos de arame, alí sentado diante da fiestra do seu cuarto, lía e lia....Lémbro que estivera en Cuba algún tempo.

De todos modos, Pessoa segue sendo o meu gurú. O escritor que mais admiro.A súa creatividade e orixinalidade á hora de expresarse. O seu xirar arredor de sí, todo o tempo, o pousarse no cotidiano como se pousa o pó nos móbeis, ou as folerpas nos prados, así, silandeiro pero co pensamento en ristre, vai pasando por todo, deixando un pouso filosófico que o cubre todo. Prometo lelo na sua/miña lingua a próxima vez!

VISITA A MONDOÑEDO

 Este verán, lendo a Álvaro Cunqueiro, voltaron a espertarse en mín, desexos de visitar Mondoñedo de novo. Aproveitando de ter xente viaxeira na casa, non foi difícil tomar a decisión de irmos coñecer a Cova do Rei Cintolo, proxecto que fun deixando pasar por non saber se estaría aberta. Contactei ca Oficina de Turismo de Mondoñedo e xa me informaron de que facían visitas guiadas en grupos reducidos. 

Saímos con tempo dabondo para tomarnos a mañá con calma, sen apuros. A praza da Catedral estábase preparando para o mercado do xoves, e a figura de Cunqueiro, ollaba, con mirada escudriñadora todo o traxín que alí daba comezo a un día, dos que él tantas veces describíu con maestría.

Mentras agardabamos polo guía, sentámonos nunha terraciña elevada, con boas vistas sobre a catedral arrodillada, e deume a impresión de estar nunha vila medieval, co seu entramado de rúas estreitas e casas que non cambiaron moito de "look". 

Emprendemos a viaxe cara a Cova, pasando polo antigo seminario, un dos primeiros de España, hoxe hospedeiría levada por curas.

En caravana de coches fomos subindo polo Roteiro da Auga, ata chegar á entrada, onde gardan nunha caseta de madeira, o material que se necesita para entrar na Cova e que se trata dun mono branco, casco con lanterna e dous pares de  lubas. 

Unha pasarela facilita o acceso por aquelas alturas. A porta está ben fechada con cadea,

O guía foinos explicando que se trataba dunha cova do periodo Paleolítico, que se coñecen dela seis mil cincocentos metros. Que está composta por galerías de orixe cárstica, con estructura laberíntica, columnas de estalactitas e estalagmitas, ríos subterráneos, un pequeno lago interior e que é a mais grande de Galicia. Descuberta para o seu estudo por José Villaamil, que se atoparon restos na entrada da época medieval, e tamén algún resto prehistórico como unha punta de frecha en sílex. Que, por suposto, ten unha lenda na que o Rei Cintolo, rei daquel territorio, tiña unha filla moi guapa, chamada Xila e que xa ía casar cun pretendiente chamado Uxío cando apareceu por alí un feiticeiro que a quería e se o rei non lla daba, faría que desaparecese de forma violenta o seu reino. Uxío venceuno pero como o feitizo xa estaba feito, o reino, desapareceu e o pobre Uxío non atopou a sua namorada. Din que Xila aparrece na porta da Cova peiteando os seus cabelos a espera de que alguén desfaga o feitizo e volte todo a ser como antes.

Non pensabamos que a cova fose o que é. De telo pensado ou sabido, eu sería a primeira que non entraría. O bo humor do guía, que tamén parecía algo mago, foinos engaiolando pouco a pouco, distraéndonos coas figuras que se vían nas rochas, semellando  animais, obxectos.... xa se sabe!

O camiño empezóu a ofrecer dificultades cada vez mais difíciles. Xa non se podía voltar atrás. Había que afrontalas ou perderse nun labirinto sen saída. O guía xa nos puxera en aviso de que se algo lle acontecía a él, que non nos moveramos de onde estabamos. A Cova ten un sistema de alarma conectado coa policía e se se tarda mais da hora e meia que se emplea, salta e avisa para que vaian ao rescate.

Cada vez, pasadizos mais estreitos e difíciles de acceder. Unhas veces a gatas, outras de xoenllos.... pero veu o peor! Alí había que tomar unha de tres decisións, a cal mais mala. Escollemos a das cordas. Era como un tobogán de arxila no que se baixaba en plancha, agarrándonos a cordas con nos, e pode que tivese cinco ou mais metros de pendente. Mentras agardabamos turnos, como era a última, tiven tempo de facer estiramentos, despois de ter andado encolleita un bo treito de cova. Pensaba que eu soa nunca sairía dalí. Hai tantos pasadizos, que non sabes por cal seguir. Hai que coñecer a cova para poder atopar a saída. 

Logo viñeron mais estreiteces, co teito baixísimo, só cabiamos reptando, menos mal que era cara arriba. Chegamos a un sitio, no que había que meterse por un túnel completamente deitados cara abaixo. Tocoume de primeira. Intentar intenteino, por non perder a boa nota que levaba de boa escaladora, pero eso foi superior a min. Dixen: "antes de pasar por ahí, prefiro quedarme na cova". Outras probaron e non puideron. Pero un rapaz, aventuróuse! Apareceu dous metros mais adiante!. Fora unha proba que nos puxo o guía para ver quen era mais arroutado! Se nolo dixera! 

Xa estabamos perto da saída. Eu ben sabía que a saída era a mesma, non había outra diferente. Así que foi como un percorrido circular. Pero todo se mantiña en segredo! Cando nos vimos fora, sans e salvos, foi unha sensación increíble de ter feito unha aventura de alto nivel de dificultade e a ninguén nos pasóu nada malo. Foi como algo que estaba ahí pendente de facerse pero que, unha vez feito, nono repitiría, e non porque nono pasara ben, pois a persoa que nos guióu fíxonolo ben ameno, por certo, mesmo desaparecía e aparecía por outro lado por arte de maxia! Pero sair dalí sen romper ningún óso, xa foi boa sorte!

E xa que estabamos na Ruta da Auga, despois de xantar de campo no camiño que leva o Salto do Coro, outra fermosura de Mondoñedo. Un bo tramo de subida e logo con escaleiras que leva a un lugar idílico, no que a auga cae como cola de cabalo dende unha boa altura e forma unha poza de auga cristalina que vai discorrendo ladeira abaixo e regando toda aquela frondosidade refrescante.

Un sitio para vivir! 

 

ROTEIRO POLA MARRONDA

Aproveitando que teño unhos hóspedes moi de roteiros, decidimos facer un pola Marronda. Deixamos un coche en Esgrade e outro arriba de A Braña, na pista de terra que percorre a Marronda. 

Dende alí, comezamos sobre as dez dunha mañá na que o sol tardóu en quentar. Fomos pasando por todo o longo da sua parte, non mais alta, pero sí da mais alta andable. Vendo como o cancereixo (Sorbus aucuparia), amosaba os seus froitos de boliñas vermellas, ricos en vitamina C, tres veces mais que a laranxa.

Fun facendo fotos da vexetación mais chamativa e da que iñoro os nomes.

As avelairas tamén están cargadas de froitos e abondan as arandeiras, ainda que eu case nunca puiden catar un arando. Deben estar moi solicitados.

Fomos facendo ese percorrido, por terreo chán, ata saír á pista que vai do Real de Martín, onde supostamente se perdeu fai uns días, un home que leva o meu conome, un lonxano parente, e que de boa gana o atoparía hoxe por alí. 

Collemos á dereita para dirixirnos a Esgrade, onde deixaramos un dos coches. Pasando Fórneas, A Espiña, onde naceu meu pai, Castrelo, aldea sen xente, (só no verán), e por fin Esgrade. 

Chamoume a atención a reforestación que se levou a cabo nestes montes con castañeiros, sobre todo, e que no futuro vai ser un bo recurso económico que dará vida a estas aldeas hoxe abandonadas ou con moi pouca xente. O futuro está no monte!

Fun fotografando plantas que medran exhuberantes nos bordes do camiño, onde tamén hai auga e rás. 

Tivemos unha empinada algo longa pero logo xa foi ir cara abaixo todo o tempo. 

Penso que o roteiro, que fixemos en duas horas e meia, non resulta cansado e lévase ben.

Eu teño moi bo ollo para esas medidas!

Os meus acompañantes tamén o atoparon ben e así, en boa compaña, puiden dar un paseo por estes paraxes que, ainda que están perto, non acostumo a facelo eu soa.

Ao pasar pola Espiña, lembreime da miña avóa paterna, a quen vin en contadas ocasións, xa que para que poideramos ir miña nai e mais eu a vela, tiñan que vir dende alí cun cabalo para levarnos por un carreiro de monte e penas, logo voltarnos traer, co que supoñía facer catro viaxes a persoa que se encargaba. Miña avóa estaba encamada. Miña nai leváballe un flan de ovo, que lle gustaba moito. Despois de tela visto tan pouco, gardo dela un recordo dunha boa muller, que vivíu unha vida difícil, xa que perdeu duas fillas e un fillo, quedándolle so tres.

Tamén Castrelo, esa aldeíña tan xeitosa, metida alá abaixo, con capela e festa de San Xoán.

Castrelo non ten casas habitadas todo o ano. Somentes no verán pasan alí unhos días xente que vive en Madrid ou noutros lugares.

Chegamos a Esgrade con ganas de chegar, pois o sol xa empezaba a ser molesto. 

En Esgrade houbo unha cantina, e o que herdóu a casa, fixo un pequeno museo cas cousas que había nela.

Este roteiro pódese facer así, como fixemos nós hoxe, e non resulta cansado por ir case sempre en terreo chán, sen grandes subidas ou baixadas, por pista de asfalto agás a de terra que vai pola parte alta. Por certo, os meus acompañantes non se atreveron a baixár á fervenza! Eu como xa a vira! 

A Marronda é moito mais que todo eso que fixemos. É unha Gran Ruta de 65 kms de andainas. Pódense facer moitos roteiros diferentes, dependendo do grao de dificultade ou do tempo que se teña ou dos medios. 

Perderse nos seus faiedos non debe ser moi alentador! Ogallá, o meu parente, poida estar vivo a estas horas!

WILD FLOWERS

Cando entro nun cemiterio e vexo todas aquelas flores de plástico, decolorídas pola chuvia, sol e vento, pola xeada, pola neve.... penso que os mortos nonas aprecian. Dalles igual. Ainda que dín que a intención basta. Pero a min non me gustan. Prefiro non poñer ningunha. Agardo que o campo as ofreza, de xeito altruista e desinteresado. Xa sei que tampouco está ben collelas. Pero algúnhas nin se nota. Roubarllas aos insectos....á admiración de transeúntes.... é case cometer un pecado, que se non é para nós, sí para xente doutros países, como Finlandia, onde non se poden coller, solo fotografar....

Eu collo algunhas e lévollas aos meus seres queridos, en sinal de amor e lembranza, anque sei que non as reciben. É só unha satisfacción persoal para quenes quedamos atrás. Un sentirnos ben. Quén sabe?
Por eso, cando vou camiñando, fíxome nas flores silvestres, asilvestradas coma mín. Fermosas e diversas. Hoxe, déronme os ollos nun mato de cardos en flor. Parecían puñadiños de algodón dispostos a que os recollesen. O caer da tarde, cando o sol se esconde e se reflexa ainda na montaña de enfrente, hai unha luz indirecta que me gusta ollala. Quédome alí, pensando no bo que sería estar naquel lugar, onde o sol ainda quenta con esa tibieza da tarde.



O millo medra e fai murallas a ámbolos lados do camiño. Síntome ir por un túnel vexetal de simetrías perfectas que impide a fuxida en caso de ser necesaria. Case deixo de transitar por alí. Gosto de lugares abertos, de prados de herva cortada de días ou pacída polas vacas.

Ao borde do camiño hai flores de todas clases. Todas teñen o seu tempo para sair. Como se gardasen turnos. Agora están as brancas, que semellan de encaixe. Esas gustáronme para o cimiterio. Tamén as amarelas en ramilletes. Podo escoller cada semana unhas diferentes.

Cas bolsiñas cónicas dos chuches, fago o vaso onde as poño con auga e métoas na argola do nicho. Duran duas semanas alomenos. Ese é o meu sistema alternativo ás de plástico.
E aquí remato, que chega a hora de ir ver mais flores polos camiños da tarde.

MICUCHI

Micuchi é o meu gato. Un gato negro, de ollos marelos verdosos. Leva xa anos comigo. Cousa rara, pois os gatos non acostuman durarme moito . Sempre acaban desaparecendo por causas que descoñezo. Pero Micuchi é diferente. Xa, de pequeno, cando o trouxen, xunto con outra gatiña, sentíu moito afecto por min. Gustáballe subirseme enriba cando estaba na hamaca e darme masaxiños de gato. Tivo moitos contratempos na súa época de mozo, cando tivo que facerse respetar polos gatos veciños que eran mais fortes que él. Viña cas patiñas feridas, coxeando, ca pel levantada en varios sitios, mordeduras das pelexas.... pero sempre ía curando él soliño, sen axuda. Sabía cándo había que gardar cama.

Agora está feito o rei da bisbarra. 

Moitas mañás, cando Noa e mais eu imos  camiñar, vémolo vir polo camiño, cara a nós, él soliño, sen medo a que lle salia ó paso un zorro, e ven de lonxe. Él, sorpréndese de atoparnos e mesmo lle da un pouco de vergoña porque tenta ocultarse un case nada. Eu dígolle: "ves do traballo?" Sí, algúnhas noites ten traballo, outras queda na casa a durmir e cando pola mañá nos sinte rebulir, enseguída escoitamos un salto alá no altillo e vémolo descer pola escada, con todo coidado. Sempre é puntual no almorzo e nas comidas, a non ser que esté de garda. 

Cando ven con carrachas, déixase tratar. Sabe que o cuido e me ocupo dél. Peitéo, pásolle un paniño húmido e poño de moi bo ver. É un bo mozo! Está no mellor da sua gatuna vida!

Este gato sempre me fai cavilar en meu pai. O seu xeito de ser, ten certa similitude. É serio, agarimoso, gústalle xogar a "volta e volta". É responsable, non me destraga nada, tampouco fai as suas necesidades no entorno da horta. Nunca atopei nada dél. É un gato limpo e aseado e lévase moi ben con Noa. Quérense e cóidanse mutuamente. Bueno, Noa coida mais de Micuchi que él dela.

Cando pasa días sen aparecer, tenme en vilo. Temo pola súa vida. Pero sempre gardo a esperanza do seu retorno. E celebrámolo!.

As miñas netiñas, tiveron ocasión de coidar dél cando estiveron a verme. Dábanlle de comer, e os premios tamén. Deixábase aloumiñar...A verdade que nunca me rabuñóu ou se enfadóu ata o punto de sacar unllas para mín. É un adorable peluche que disfruta cos meus concertos!

Micuchi é o da esquerda. Fai cinco anos.

SOL E SOMBRA

Erguerse cedo, pola maña, empezar a rutina diaria. Tras un bo almorzo, poñer pés ó camiño con Noa, a miña inseparable compañeira.
O sol madrugador aloumiña a pél, sen mancala. Andamos a ruta de tódolos días, por non variar ainda que, as veces, escollemos outras.
Despois que o corpo recibíu o golpiño do sol nas costas, escollemos unha zona mais sombría para refrescarnos e descansar algo da xeira.
Entramos nun camiño rodeado de arboreda. Unha pequena fraga onde abondan árbores senlleiras, matogueiras, acivro, entre outras. O camiño  vai entre valados de terra e pedra cuberta por mofo.
Sentimos a frescura desta floresta atemperando a nosa camiñada. Detéñome a facer fotos mentras agardo por Noa, que sempre vai quedando atrás por mor de marcar o territorio. Está comezando o celo!
Demoramos ali ata retomar forzas para voltar. Ollo o interior do bosque mentras lembro aquel fotógrafo xaponés, Takeshi Shikama, que veu a Galicia para fotografar a alma dos bosques.
Sintome ben. Non estou soa. Todo esta beleza acompáñame e síntome agradecida de poder disfrutala. De tela tan perto. Non añoro outras paisaxes. 
Voltamos por onde viñemos, sempre a bo paso. Cos bastóns de marcha nórdica, dende fai case 15 anos. Ainda duran pero piden por outros. O caso é dar con eles!
A marmelada de amorodo agarda en repouso para voltar ao lume. Aprendín a facela dándolle pausas

para que salia mais espesa.
Avecíñase treboada. O ceu encapotouse, de súpeto. Eu, xa repasei un pouco a horta para que a chuvia lle entre. Falta acabar de cortar a herva. Todo ten o seu tempo aquí, onde a presa nunca foi o estilo de vida. Se non se fai hoxe, faráse mañá. Hai que agardar.
E remato este post no que deixo unhas imaxes do percorrido.

CHAMADA DO MAR

Dous meses e meio sen facer unha viaxe de lecer. So pequenas saídas para mercar comida ou para ir á botica. Despois, sí, moitos paseos diarios polos arredores, acompañada de Nóa, a miña cadeliña.
Hoxe, déronse as circunstancias perfeitas para achegarme á costa a ver o mar: mes de confinamento interprovincial ainda, altas temperaturas, sol na Mariña... Un día ideal para pasear pola praia, sentir o bico do mar, arrecender a súa brisa mariña, escoitar o son das gueivotas.... Nono tiven que pensar! Ainda que me preguntaba se sabería levar o coche por esas paraxes. Pero unha vez que tomei a decisión, nada puido determe. Con música na radio, escoitando Anduriña de Xoán Pardo, era como emprender unha longa viaxe polo oeste pero con fondo verde, papaventos xigantes, altas cumes e moitas flores. De novo sorprendeume a vista das chamadas "casas coloniais". Non son o estilo de casas galegas, senón de alén mar, da América conquistada, á que emigraron as nosas xentes e que trouxeron eses modelos de arquitectura copiados dalí, porque lles gustaba, por destacar, por a saudade que sempre acompaña os/as galegos/as que andamos polo mundo, aprendendo, copiando, facendo nóso o que é alleo e levando tamén o de aquí para alá. Fusionando e globalizando.



A esas hora da mañá, apenas había xente na praia. A distancia podíase gardar sen problema. Con mascariña só atopei outras duas persoas. Fíxenlles un guiño de complicidade. Pareceume que o correcto sería levala, tal cómo a norma indica, pero aquí, sempre se fixo pouco caso ás normas, ainda que son para que se cumplan. O feito de seguir as normas, denota responsabilidade, disciplina, acatamento, respecto por ún/unha mesmo/a. Pois se non se cumplen, estamos faltándo ao respecto ás demais persoas e poñendonos en perigo. Eso é algo que non levo ben neste país. Cando andiven por outros, observei cómo se facía turno para todo, cando aquí non entendiamos deso. Levamos moito retraso na educación cívica!



Pero voltando ao mar.....pasei hora e media camiñando pola veiramar. As ondas chegaban con forza e explosionaban en milleiros de gotiñas, que espero estiveran exentas de coronavirus. Respirar o seu iodo era como ousixenarse por dentro, onde a ferruxe comezaba a facer estragos. O sol acompañaba e pegaba con ganas, como poucas veces pega neses lugares do norte de Lugo. Souben escoller o día apropiado! Case nunca atino, cando, nos veráns, fago outras escapadiñas de cando en vez. É pasar Lourenzá, e xa todo se volta grisallo coa névoa. Mesmo dan ganas de dar a volta.
Cando empezaba a vir mais xente, decidín deixar a praia. Non me apetecía bañarme ainda que a auga estaba boa para a época do ano.
A falla de costume xogoume malas pasadas. Cando xa arrancara, decateime que me faltaba a riñoneira onde tiña o teléfono, carteira.... Din a volta e mirei ben se me caéra onde tiña o coche pero nada vin. Ata que apareceu dentro debaixo dunha bolsa.
Aproveitei para ir ao supermercado e alí, con tanto xel, luvas e bolsas, levóume todo o dobre de tempo. As pegatinas dos prezos dalgúns produtos quedaban pegadas ás luvas, as bolsas....E non sabía a qué atender, se a manter distancias, ou poñer as pegatinas no seu sitio....
Logo de sair ben desta proba, xa enfilei cara o meu lugar de orixe, escoitando música de novo. Co aire acondicionado posto, cousa que nunca utilizo, pero era tanta a temperatura dentro do coche que case me asfisiaba. Fun chegando para xantar, á miña casiña de pedra, onde non se nota o calor. Case hai que poñer xersei dentro. Así rematóu esta escapadiña tan desexada que me fixo voltar un pouco a "nova normalidade" á que temos que ir afacéndonos.

DIA GRIS

Un día perfecto para "quedar na casa". Ainda que moitos nenos e nenas estarán coa mochila preparada para sair á rúa. Unha rúa mollada, alomenos aquí, na Galiza, para atoparse cun mundo diferente ao que deixaron a derradeira vez que voltaron da escola ou do parque....Un mundo inhóspito, frío, distante, raro, perigoso..... do que só se quere fuxir canto antes, porque este non é o mundo que queremos para o futuro ainda que o ceo e o ár sexan mais limpos, ainda que polo ceu non surquen avións que marquen interminables liñas rectas de fume contaminante, ainda que o silenzo sexa o mellor fondo para escoitar os paxaros, ainda que os violadores e ladróns non anden soltos, ainda que non teñamos novas de accidentes nas estradas, ainda que tantas e tantas cousas pasen ou non pasen,  este non é certamente o mundo noso, o que nos faga felices pero tampouco nos facía felices aquel que deixamos atrás, non. 
Entón, teremos que ir construíndo un mundo mellor, onde as cousas boas que pasan agora se combinen coa liberdade, coa responsabilidade, co sentirnos mais segur@s, no que as  malas novas non sexan o día a día, onde poidamos falar dun mundo que esta mudando para ben, menos globalizado, mais local, mais de perto ó nóso. Onde sexamos quenes de apreciar o que temos arredor: as persoas, as paisaxes, a natureza que viñemos degradando a pasos xigantescos, sen miramentos, con tal de dar renda solta a tantos outros anceios, sen pensar nas consecuencias.
Agora, hoxe... é un día para sentir caer a choiva miudiña, que vai mollando as plantas para darlles pulo no seu crecemento e no seu esplendor primaveral, porque a vida, ainda que tocada, segue e explosiona cada primavera, a pesar de todo, e de todos, allea ao que pasa ahí fora, dentro.....
E eu plantéxome qué facer con cada ser vivo que me come as plantas.Quero saber cál é a sua misión. Como é a sua existencia. Unha familia de caracois, criando, manténdose agochad@s "na casa", unid@s, protexéndose, axudándose.... Non é para desfacerse deles sen mais. Eu recólloos e levos lonxe das miñas plantas. Non son mais nen menos ca nós! Qué pouco sabemos das suas vidas!
Mentras se cociña o caldo de castañas, mentras o día está gris e borrallento, mentras non se escoita nada arredor, mentras Noa durme e non quere paseo.... eu deixo aquí as miñas cavilacións.....

CORONA VIRUS

Cando o mundo estaba tan entretido noutros asuntos, xurde, inesperadamente, sen previo aviso, o que pode chamarse, según o meu criterio, a terceira guerra mundial, en pleno século XXI. Si, un virus contra a humanidade, e a humanidade contra un virus.
Foi ocupando territorios, sen mais armamento que a súa capacidade de contaxiar. Primeiramente China. Ai!, alí tiña que ser. Hai tanta xente na China que secadra é unha maneira natural de selección da especie. Ataca aos mais endebles!
Logo, para a nosa sorpresa, foise estendendo en menos dun mes, por todo o mundo. Tardamos en reaccionar, en darnos conta que nos tocaba a nós, a NOS!, si, sen distinción de clases nin idades. Incluso á clase política e quenes rexen o mundo. Tamén a quenes traballan na sanidade. Deus, cómo nos veremos se acaban con aqueles que nos sanan, que nos atenden na enfermidade!
Pois sí, e con él veu o pánico xeral. Primeiro un tanto sutilmente foise introducindo nas nosas vidas, facéndonos cambiar de rumbo. Xa non se fala de paro, de refuxiados, de terroristas, de seccesionistas, de violencia de xénero, do cambio climático, NADA!, so se fala de CORONAVIRUS!
A pé de radio, tele, xornais, agardamos as próximas consignas. Cada día mais contundentes. Hai que evitar por todos os medios que este nemigo se estenda e se explaie como lle veña en gana.
Estado de emerxencia, estado de alarma, estado de queda: QUÉDATE NA CASA. Para algunhas persoas esto supón un verdadeiro suplicio. Falla total de liberdades. Cando antes protestabamos polo da lei mordaza, pola falla de liberdade de expresión..... Agora, aceptamos todo o que nos digan dende arriba. Os que mandan, mandan! E mandan polo ben de tod@s. Aparece a picaresca, o afan desmedido de acaparar bens, ainda que sexa o papel hixiénico, o símbolo deste acaparamento por autonomasia. Aparecen o racionamento, o mercado negro ou estraperlo. Tamén é verdade que vai aparecendo a solidariedade. Mesmo a clase política nos da exemplo co seu comportamento de querer arrimar o hombro, de non criticar ao adversario mais que na xusta medida, de querer mesmo colaborar e seren útiles!
As cousas empezan a seren doutra maneira ben diferente do que eran. Xa se pode facer teletraballo, (non sei por qué antes non), pódense facer quendas nos traballos, (conciliación da vida familiar, por fin). Estudar dende a casa por videoconferencia, que os restaurantes che sirvan a domicilio, que poidas ver cine, concertos sen ter que sair da casa.... e un sinfín de alternativas.
Se algunha vez tivemos algunha ventaxa quenes vivimos sós, agora case é un previlexio. E se por riba tes a sorte de vivir en casa con horta, estás de sorte! Alomenos podes ir cavar a ela, cortar a herba, arranxar o xardín, tomar o soliño.....Pero quenes teñen que confinarse nun habitáculo pechado, toda a familia xunta, deben ser días duros de levar, a menos que formen un pequeno mundo ben organizado e planificado no que teña cabida o traballo compartido, o divertimento, as conversas.... e eso se non está cada quén enchufado no seu particular dispositivo que lle sirve de cordón umbilical co resto da especie humana.
Será esto unha revolución? Tería o mundo falta dela e non só os chineses?
Cómo será o día despois? Seremos iguais? Cambiaran formas de vida, de hábitos? Xa nonos bicaremos nen abrazaremos mais? Aumentará a natalidade?.....
Moitas custións que se aglutinan no miolo a un tempo.....
O que sí sei, é que hai maneiras de cambiarnos por moi duras que semellen e aquel Deus que castigóu a Exipto cas doce pragas, o que castigóu coa lepra, ca peste e con tantas catástrofes....estaba buscando facernos mellores!

LEMBRANZAS

O paseo desta mañá tróuxome lembranzas. Ainda que o lugar non mudou de sitio, sí que cambiou a paisaxe e a distribución das fincas. O aparcelamento fixo daquel minifundio, un campo aberto, de praderío que non sabe de límites nin paredes de pedra ou chantos. Todo está aproveitado durante todo o ano alternando herva ou millo.
Pensaba que para ser un lugar pequeno e perdido en ningures, había duas casas con médico. As duas estaban emparentadas e viñan a ser as mais ricas, tendo caseiros e mandados e a axuda da xente do lugar cando a precisaban, que era case sempre.
A casa de Cuenzas, perto a miña, desapareceu debaixo da estrada. So fican a palleira, que tivo a función de garaxe para os autobuses e a casa do forno.
A casa de Escobar, no lugar de Abrairas, está íntegra, co seu xardín cheo de árbores froitales, as casas que ocupaban os caseiros e mesmo coido que tiña unha capela.
Daquela, poucas casas tiñan un xardín. O da casa de Cuenzas era con diseño xeométrico, e alí medraban as roseiras, e moitas outras flores  como os narcisos, os buxos e tamén marmeleiros.
D. Pepe, médico, tiña duas irmáns polo menos. Elas eran as que se ocupaban de que o xardín estivera de bo ver, pois dende a galería do despacho podíase contemplar no seu esplendor cando chegaba a primavera. 
Lémbrome que cando ía a ver as señoritas, os cuartos que eles ocupaban arrecendían a lexivia e dispuñan de cuarto de baño e tiñan luz eléctrica. Pero o que mais me levaba os ollos eran as enormes bonecas que parecian bebés. E eu, que nunca tivera unha, nin sequera pequerrecha!
Nesta casa estaba o correo porque ali durmían os autobuses que viñan de Lugo e que traían ós nosos familiares no verán cando viñan de vacacións e olían a Madríd. Eu acostumaba a ir cada tardiña a coller o correo. Ainda que so fosen os folletos que lle mandaban de propaganda ao médico e que os caseiros me daban para que xogase con eles.
Tamén comían algo que os demais non comíamos, croquetas! Eran feitas das sobras da carne de porco que se cocía no caldo. Como vivían en Madrid e viñan so nos veráns, traían estes costumes que aquí descoñecíamos. Por eso se lles chamaba dona Gloria....dona..... Os demais non tiñamos ese mérito.
Gustáballes estar asomadas polas fiestras e falar coa xente que pasaba pola estrada. Elas non participaban nos traballos, se acaso, algo na cociña para facer para elas cousas mais apetecibles que o caldo diario e as patacas con touciño que comían os seus caseiros. Tampouco ocupaban os mesmos espacios. A casa tiña a zona dos señores e a dos mandados pero vivían todos baixo o mesmo teito. Na planta baixa eran as cortes do gando que saían polo mesmo corredor que utilizaban as persoas.
Aqueles doutores ían polas casas cando os chamaban. Se o sitio era na montaña, tiñan que vir buscalos cun cabalo para levalos. Había que pagarlles en cartos ou en especies ou traballando para eles. Sempre me lembrarei do que D. Pepe de Cuenzas lle dixo a meu pai: "cada ún é médico de si mesmo" e aquela frase coido que me acompaña toda a vida pois se podo pasar sen ir aos médicos, moito mellor! e xunto con outra frase doutro médico mais do meu tempo que aqueles: " a persoa apropiada es tí" veñen a conformar un pouco a miña filosofía.
Deixo unhas fotos que fun facendo cando lembraba estas historias.

ENTROIDO VINTE VINTE

Un vintedous de febreiro, data moi siñificativa para mín, por ser o meu aniversario, madruguéi para unha viaxe a Chaves, Portugal, e baño de entroido por terras ourensáns.
Ainda que o día comezou un pouco mal para mín, tiven a sorte de poder continuar a viaxe. Dentro do malo, sempre hai algo que pode redimirnos.
Comezamos a nosa viaxe en Castro Verde, en autobús, cun grupo de xente do mais variopinto, acompañados/as de guía, de personal da axencia de viaxes... que fomos recollendo por Lugo e arredores.
A primeira parada que fixemos foi en Celanova, terra de escritores como Celso Emilio Ferreiro e Curros Enriquez. Alí visitamos o Convento de San Rosendo, fundador e inspirador de tanta riqueza artística. Unha igrexa con aires de catedral, sin lugar a dúbida e unha grandiosidade de edificio que hoxe está sendo útil no eido cultural e social dunha vila que ten, como Rianxo, o previlexio de ser cuna de escritores tan importantes para Galiza.
Dende alí,  dirixímonos a Chaves. Chegamos ao hotel á hora do almorzo e os que escollemos tarde de balneario, alí nos aventuramos e deixamos guiar pola bo facer do personal que nos atendeu en todo momento cunha profesionalidade poucas veces vista noutros lugares semellantes. Ata nos agardaban ca toalla quente ao final de cada sesión!
Quenes escolleron paseo pola vila, supoño que poderian  ver a sua ponte romana cas columnas de Trajano, o Castelo e outras cousas de interese, acompañados/as pola guía que sabía ben as historias dos lugares polos que fomos pasando.
Despois deste relax, o corpo pedía descanso, pero aveciñábase unha noite de Entroido a todo ritmo e xa comezamos a preparar os disfraces. Houbo quen os levabamos da casa e quen tivo que ir mercalos de última hora. Habería premios aos mellores!
O hotel, tivo a deferencia de ofrecernos unha sala para o noso grupo, decorada con motivos de festa de entroido, con escenario para actuacións e grupo de música que tocou sen pausa ata ben entrada a madrugada, ata que o corpo non aguantóu mais. 
A parella que levóu o premio, (unha noite de hotel con almorzo), ben o mereceron pois o contraste de garda civil/paiasa era algo que chamóu a atención de todo o mundo!
Ao día seguinte, despois do pequeno almorzo no hotel, onde había moita xente aloxada por mor das festas do Entroido, partimos hacia Verín, onde nos agardaba un desfile de cigarróns e comparsas do mais variado e retranqueiro. Nada como o noso Entroido! Penso que xa nacemos con él, pois a sátira acompaña sempre aos galegos e galegas onde queira que vaiamos. É o noso estilo de protesta por autonomasia!
Ao remate, ben entrada a hora do xantar, sobre as tres da tarde, fomos comer o cocido prometido a un restaurante local, onde disfroitamos da abundante comida ben preparada e na que no faltaron sorpresas! Pois estabamos tres de cumpleanos o día 22 e o 23, e alí se presentóu unha tarta, coas candeas accesas cos numeriños de cada quén, e que foi levada dende Lugo, aposta, e gardada en neveiras ata ese momento. Temos que agradecer esta xentileza a organizadora da viaxe, unha rapaza moi atenta que se ocupou do noso benestar todo o tempo. E non podía faltar un licor caseiro que trouxo unha parella e que foi a guinda dun xantar para lembrar!
Viaxe de volta, cunha tarde primaveral que aproveitamos para facer unha parada en Monforte de Lemos e xa entrada a noite fomos chegando de volta ós nosos fogares coa satisfacción de ter pasado dous días en boa compaña e disfroitado dun Entroido famoso como o de Verín, que xunto co de Xinzo de Limia e Laza, son xa os nosos clásicos!