LUGAR DE ENCONTROS

 

Un encoro no río Navia (1953), deixóu varias aldeas do concello máis pequeno de Galiza, Negueira de Muñiz, soterradas baixo as súas augas. Os habitantes foron trasladados forzosamente a ocupar unha chaira na comarca de Vilalba, Lugo. Pasados os anos, foron ocupadas algunhas aldeas por xente que quería vivir illada na Natureza, lonxe das cidades e xurdíu unha comuna que aínda hoxe ten alguns reminiscentes.

Antes de chegar ao lugar do encontro, paramos a ver unha ponte colgante e fixemos un paseo por ela. A xente que vive nas aldeas do outro lado do río teñen que deixar os coches antes de cruzalo para o traslado de enseres dun lado ao outro da empinada costa utilizando os mais variados medios de trasporte.

O obxectivo da nosa visita era participar nunhas xornadas de dous días para facer traballo de limpeza de monte, visitar o museo El país del abeyeiro e ter unha posta en común entre as Comunidades de monte en man común que veñen realizando proxectos de conservación do mesmo en diferentes zonas de Galiza.

 Empezamos a mañá de domingo, á que eu asistín, cun recibimento das e dos participantes cun café  da mañán acompañado de doces e unhas  palabras de benvida por parte do organizador das xornadas, Joám Evans. A continuación, seguindo as indicacións de Alberto Uría, responsable do Ecomuseo El país del abeyeiro,  puxémonos en marcha, para encender motores, facendo un pequeno paseo polo Souto de Humboldt, ( batizado así na honra do naturista alemán Alexander von Humboldt ), paseo que realizamos todo o grupo de nenos, nenas e maiores.

Era algo realmente motivador camiñar pola natureza e admirar a cantidade de cousas que esta nos ofrece a cambio de nada.

Percorrer todo o itinerario do Souto de Humboldt levaríanos toda a mañá, polo que fixemos só un pequeno tramo ata unha fonte a carón dun anfiteatro improvisado con madeiras, onde escoitamos o que nos contaba Alberto Uría sobre a flora e a fauna do lugar e o seu seguemento con actividades de observación.

Con pequenas paradas en torno aos paneis informativos que hai ao longo da ruta para ir recollendo información sobre o hábitat.

Esta é a paisaxe de  montaña que  nos ofrecen as vistas dende o lugar por onde camiñamos, co río Navia no punto máis baixo.

Raiola de sol asomando por entre as árbores xa no seu apoxeo outonal e que promete un día solleiro e morno que axudóu a facer da visita un festexo en plena natureza para deleite dos sentidos incluindo o gusto xa que fomos probando os érbedos (Arbustos unedo), madroño en castelán, que estaban en pleno auxe.

Tamén atopamos espiño albar, (Cataegos monogyna) estripeiro en galego, da familia das rosáceas, coas súas bagas vermellas que son comestibles, aínda que nonas probamos, que eu saiba.

Algús dos insectos polinizadores do Souto de Humboldt que traballan moi a gusto no Xardín polinizador do Ecomuseo El país del abeyeiro.

E aquí, en plena natureza, afastados de todo ambiente urbano, non podía faltar a figura de Charles Darwin, naturista, biólogo, xeólogo e que destacóu pola súa teoría evolutiva.

De volta ao Ecomuseo, Alberto foinos explicando o proceso da recolección do mel e a forma na que foi evolucionando ata a actualidade. Falounos das corripas, lugares para protexer as colmeas do ataque do oso; dos tipos de abellas, dos trobos que se foron usando ao paso do tempo; do comportamento dos ecosistemas e moitas outras cousas interesantes que se poden aprender neste lugar no que se celebran  encontros sobre temas medioambientais nos que teño participado, con investigadores de todo o país.

Despois da obrigada visita ao Xardín polinizador, dirixímonos á aldea de Hernes, un lugar alternativo no que  aínda viven persoas dos tempos da mal chamada Comuna hippie, e que máis ou menos seguen levando un tipo de vida semellante pero máis adaptado aos tempos. Estes habitantes da aldea, ofrecen aloxamento no que foi unha escola e mesmo organizan xantares como o que nos ofreceron con productos que elas e eles cultivan nas súas hortas. Hai aquí un microclima de tipo mediterráneo no que se dan moitos froitos e teñen tamén gando. Poidemos degustar año, cabrito, guisos veganos, arroz con leite, requeixón, torta de queixo, bizcoitos, café, zume de mazá, de arándanos...viño local.

Na sobremesa tivemos unha posta en común entre as Comunidades locais da Rede de Áreas Conservadas, que era o obxectivo das xornadas destes dous días en Negueira de Muñiz e logo fixemos un percorrido pola aldea de Hernes, que nos foron explicando con todo luxo de detalles os seus moradores. Vendo as casas, cómo se estan rehabilitando para outros usos, mesmo teñen unha pequena industria de elaboración de zumos de froitas.

E xa case ao final do día, voltamos  cada quen aos nosos lugares de procedencia, coa sensación de ter vivido unha experencia moi enriquecedora tanto para adultos como para a xente miúda  nestes lugares da montaña luguesa nos que a supervivencia é un reto.

LIBRO
"No queda nadie"

novela de Brais Lamela que foi premiada e que ten de fondo o acontecido coas aldeas asulagadas en Negueira de Muñiz (Lugo) e o traslado forzoso dos afectados/as á Terra Chá onde quedaron como colonos. 

ENTRE O MIÑO E O EO

 

Día de tódolos santos, venres, primeiro de novembro, temperatura agradable, día solleiro, morno, quente...Unha ruta programada por Iria, a miña amiga das rutas e das conversas e de todos os aconteceres que xuntas nos depara un día das nosas vidas.

Salimos de Meira onde quedaba o tren turístico carregado de xente que desfrutaría dunha visita guiada pola vila, dirixímonos polo Pedregal de Irimia, lugar de nacemento do río Miño, ata unha aldea chamada Louseira que dista uns cinco quilómetros por estradas locais. Ata alí viaxamos en coche para dirixirnos a pé ata a fervenza da Mexadoira, outros cinco quilómetros con desniveis pronunciados.

Entre castiñeiros e outras frondosas, fomos baixando ata os regatos do Carballal e do Freixo que se xuntan no fondo da costa. A música do río dábanos a entender que a auga viaxaba leda para xuntarse co noso Eo, entre montañas impresionantes que a resgardan de todos os ventos.

O camiño ofrecíanos unha exuberante abundancia de fieitos, de prados dun verde penetrante debido ás últimas chuvias das que se nutriron as súas herbas, de castañas que relocían á veira do camiño

E fómonos achegando a unha gran subida, protexida por un pasamáns feito cunha corda ben tirante á que nos fomos agarrando pola empinada costa que nos levaría ata a fervenza.

Ao chegar, foi como unha sorpresa atoparse con algo que non se coñecía por foto, polo menos, ise era o meu caso, non o da miña amiga Iria que foi quen a localizara para podela realizar.

Sorprendente atoparse con aquel espectáculo duns fíus de auga baixando dende unha altura de máis de cincoenta metros coma  unha chuvieira caendo menuda, desfiañándose pola empinada baixante dende alá arriba no alto da muralla vexetal que a esconde e protexe.

Quedámonos alí, escoitando o seu son que nos falaba nunha linguaxe de auga, con notas ledas e acompasadas, deixándose admirar e sentir, trasmitindo algo que so se encontra no sitio máis escondido e descoñecido, puro e recatado dunhas fragas que a aloumiñan e gardan como a xoia que é.

Ben pagóu a pena o traballo de baixar e subir empinadas costas, descendo mesmo do revés para non amolar os xeónllos no descenso.

Soutando as últimas castañas deste outono que foron quedando no chán e que prometen ser sabidas a xulgar pola súa pel brillante e tersa que atraen os ollos ao pasar e das que daremos conta en calquer almorzo, asadas no forno.

De volta a Louseira, fixámonos en que é unha aldea entre montañas, na altura, con boas vistas, con moitos cans soltos que mesmo houbo que tornalos, con zonas axardinadas nas que había algunhas obras de arte, randeeira e bicicleta estática ao dispor dos veciños e veciñas, mesmo na parada do autobús escolar, algo así como un intento de parque infantil, con cisnes feitos de rodas de coches e macetas con aparencia de cogumelos. Víase que había artistas escondidos naquelas paraxes illadas da vila de Meira.

Chegamos de volta á vila na que vimos xusto como retornaba o tren turístico coa xente da mañá e non puidemos irnos sen entrar na igrexa do mosteiro para ver unhas pinturas que se atopan por detrás do prebisterio e das que eu non tiña idea que existisen. Son frescos que foron caleados noutro tempo e restaurados logo porque se lles deu a importancia que teñen. Son imáxens de santos que os frades, procedentes de Francia, puxeron alí, con nomes escritos noutras linguas e que forman un conxunto artístico con moito mérito e que nós puidemos admirar hoxe e saber máis calquera día xa que hai visitas guiadas de martes a domingo ás 11.30.

Fervenza Mexadoira (Louseira)

A experencia deste día cheo precisamente de experencias, non rematóu en Meira. Despois de xantar na casa as empanadas tanto caseiras, miñas, como as que mercamos nunha panadería que as fai moi saborosas, levóunos por outros vieiros que nos proporcionaron cantigas de coplas das feiras que levaban as cegas daqueles anos cincoenta e de antes, cantadas por un mozo de 92 anos, cunha memoria envexante e que nós recollemos para gardalas na nosa memoria máis fráxil e perecedeira.

Estaba caendo a tarde,  na que non se movía unha folla, a temperatura era ideal para estar fóra, algo insólito nesta época do ano. O silencio era un luxo a ter en conta na estrousida dun mundo tolo e algo afastado pero non esquecido. E así rematamos a nosa andaina, en boa compaña, con moito aprendido. Algo que eu nunca faría soa, polo que teño que agradecer a Iria que me convidara a pasar este Día de tódolos santos, entre tantos santos que ten a natureza e entre os da igrexa do convento de Meira.

Lembrando a PACO PESTANA

 

Nun día de incesante chuvia, xuntámonos os Amigos do Patrimonio de Castroverde, para lembrar ao noso veciño, poeta, escultor e artista polifacético, que nos deixóu no mellor da súa vida, fai agora tres anos.

Cambiando un pouco os planes do día, por mor da chuvia, decidimos visitar a Casa da Cultura de Castroverde, adicada ao noso querido amigo PACO PESTANA, e alí, conversamos un pouco de todo e moito de nada, tendo sempre presente o obxectivo que nos xuntaba neste día e lendo alguns pasaxes da vida de Paco na lexión en África.

Dende alí, dirixímonos en coche ata  Peredo, (Castroverde), a súa aldea natal, na que vive o seu irmán Xavier. Estaba agardándonos sentado na palleira, xunto ao can, e alí lemos algo que viña nun tríptico que  alguén conservóu con admiración dende facía anos e que se refería a unha mostra das súas obras en Santiago de Compostela na Casa da Parra, co título A SOMBRA DO POETA. 

Algúns traballos  gardados na palleira da casa natal.

A casa de Paco ten esculturas feitas por él, na fachada e tamén no xardín.

Dende alí, e debido a chuvia, non puidemos facer o camiño a pé, fomos nos coches ata a igrexa da Freiría, que é a súa parroquia. Unha igrexa a tres naves das que non hai moitas na zona. Puidemos vela por dentro e chamóunos moito a atención a pía bautismal e o remate do seu campanario.

Pía bautismal na igrexa da Frairía.

Seguimos a ruta en coche ata chegar ao pazo de Folgueira que está un pouco en desleixo por tratarse  dun edificio moi grande, con capela e múltiples dependencias.

Seguindo camiño de Castroverde, atopamos Covelas e paramos a ver tamén a súa igrexa que nos parecéu moi coidada pese a ser máis humilde que a anterior.

Igrexa de Covelas.

Había quen quería seguir o camiño a pé, eu sumeime, e baixo os paraugas, fomos atravesando fermosos paisaxes vestidos de outono, recollendo castañas e cogumelos, roendo algúnha mazán distraída que foi quedando nos pomares.

Chegamos a Castroverde onde nos agardaba un saboroso e abondoso xantar de grupo nun coñecido restaurante da vila e alí demos por concluído un día adicado a Paco que nos levóu polos lugares máis queridos por él.

A sombra espida do poeta.

UN DÍA EN NAVIA DE SUARNA

 Navia é unha vila de montaña,

Navia é o río que a percorre,

Navia é unha deusa celta,

Návia é a miña neta

Navia é a cunca 

onde beben os Ancares.

Coa ledicia que da un día de sol outonal, dirixímonos a Navia de Suarna para un encontro multidisciplinar de artistas que dentro das súas particulares facetas ían facer resaltar a importancia desta vila da montaña de Lugo, para darlle visibilidade e poder mellorar as súas perspectivas culturais, turísticas e de recuperación do rural, do seu entorno tan ben dotado de beleza natural, cun río, o Navia que, como o Eo, van ao encontro do mar Cantábrico.

Mentres a mañá se organizaba en torno ao traballo de campo que levarían a cabo pintor@s e fotógraf@s, outra parte do grupo fixemos unha pequena ruta a carón do río ata a pintoresca aldea de Barcia pasando por prados cheos de cabazas, de viñas, figueiras, nogais, pomares e toda clase de froita riveirega. 

Alí atópase o aloxamento turístico Casa Quiñoes, que chama a atención polo conxunto artístico que o seu anfitrión, un emprendedor xoven, conseguíu facer dunha casa dos seus antepasados, unha casa con hórreo e deseñada para o desfrute dunhas vacacións nun enclave paisaxístico inigualable. Toda ela é unha mostra ou museo etnográfico alén de ser un lugar tranquilo, soleado, acolledor en cada rincón dos moitos que puidemos ver.

Ao regreso, xa había moitos pintores que acabaran de facer os seus bocetos. Logo mellorarían todo no seu estudo ata quedar ao seu gusto e estilo propio. Puidemos ver algúns dos traballos dos que logo haberá unha mostra. 

Todo esto foi organizado polo escritor e poeta naviego, Toño Núñez e a asociación á que pertence, A. V. Irmandade Naviega, que ten interese especial en que o seu castelo, medio en perigo de ser unha ruína, se poida rehabilitar para uso público. Ao mesmo tempo, facer unha chamda de atención para que o rural sexa un lugar ao que veña xente, que poidan usar as vivendas que hai baleiras, dar traballo e aloxamento a personas que buscan un  medio de vida. Deste tema falóunos José Luís Martín Palacín, de Acción Cuarto Mundo, que xunto con duas estudantes de temas sociais que pasaron algún tempo investigando no contorno de Navia, sobre as vivendas que poderían estar dispoñibles para ser ofrecidas como fogar para traballadores na zona, charla que tivo lugar no Caserío de Meiroi, un restaurante con productos da súa propia granxa, onde poidemos degustar carne de tenreira Cachena. Todo moi ben cociñado e un trato familiar, incluído os mastíns que gardan a casa dende o alto do tellado foron moi xentís.

Rematamos cun recital poético por parte dos e das poetas convidados/as e coa música do músico Vadím Yuknevich que interpretóu varias pezas co  acordeón poñendo punto final a este día inesquecible, a carón dos Ancares.

Por se todo isto fose pouco, agardábanos á saída, na terraza, un cesto con un tarro de mel, un libro sobre Navia e un folleto turístico para non perdernos.

A VIAXE

 Despois de dous meses que se me fixeron longos sen ver a miña familia, con dana ou sen ela, emprendín a viaxe que me levaría por terras de Lousame e Rianxo ( A Coruña). Despois da familia está o mar, que sempre quero ver.

Chóveu todo o traxecto pero non demasiado. Era bastante levable. A esa hora non había moitos vehículos na estrada.

Era pola tarde e agardábame un gran abrazo das miñas netas que me puxeron ao día nas súas cousas. 

Á mañá seguinte quedamos soas xa que súa nai e seu pai tiñan que asistir á xuntanza de brigadistas para arrincar acacias do monte en Padrón. 

Decidimos facer unha pequena excursión en bici e monopatín ata un lugar próximo ao que acostumamos ir sempre. Levamos ao coello Tití na cesta da bici, con tapa de furadiños e atada para que non saltase fóra. Coa correa de Noa e o arnés do coello, démoslle uns paseos polo campo para que comese herba e se sentise libre e feliz.

Voltamos para xantar na casa dos avós maternos e xa ao caer da tarde, fun a Rianxo facer uns recadiños, ver unha amiga e dar un bo paseo pola riveira. O mar estaba para contemplalo e gardalo no recordo, por iso fixen algúnhas fotos. Ao fondo pódese ver Rianxo. A foto foi feita dende a praia da Torre en Taragoña.

Era sábado e pola noite vimos, na casa, o filme, Gremlins, de Spielberg, dirixida por Joe  Dante que trata dunha invasión de seres malignos que acaban con todo ao seu paso e multiplícanse como ratas. 

Domingo pola mañá, decidimos ir a Rianxo as miñas netas e máis eu. Sempre me da un pouco de medo levalas no coche pola miña conta porque non se sabe o que pode pasar. Pero hai que perder os medos e encarar o mundo. Así que Mínia foi probando a cobertura dos seus talkies que acadaron unha boa distancia dende a base.

Polo camiño ía pensando cómo faríamos. Deixaríamos o coche na praia da Torre e iríamos a pé ata Rianxo, bordeando o mar polo paseo marítimo e vendo cousas, como o castelo da Lúa e algúnhas aves como cormoráns, garzas reais...

A marea estaba moi baixa deixando ao descuberto moitas rochas nas que estas aves pasan o tempo cando percuran algo novo que comer. 

Os cormoráns, pousados cada ún no seu pau, vixían as súas presas dende as alturas. Levan anos facéndoo.

Pasamos por outra praia máis pequena, a do Pazo, onde puxeron un chiringuito dende fai pouco. O día de antes estaba cheu de xente pola tarde. O sitio non podía ser mellor para rematar unha tarde de praia.

Chegamos a Rianxo e fomos directamente ao mercadiño domingueiro, mirando cousas, deixándonos embaucar polas vendedoras. Mínia buscaba uns zapatos do estilo que levaba Michael Jackson, para cando se disfrace dél no Halloween. É o seu ídolo!

Navia non atopaba nada que lle interesara. Vimos unhos vestidos moi bonitos e eran da súa talla. Estaban alí para ela. Eran, ademáis de boa marca. Eu insistín un pouco para que os mercaramos pero ela non estaba moi convencida. Ao final, todas acabamos por irnos con algo do mercado.

Recollemos a tarta de queixo na dulcería e emprendemos o paseo de volta ata onde deixaramos o coche.

Návia quixo poñer xa o seu vestido novo en canto entrara no coche para darlle unha sorpresa a súa nai.

Mínia puxo os zapatos, que tiñan algo de cuña e cando chegamos a aldea, para baixar unha costa, case non podía andar con eles. Por certo, a súa nai non lle gustaron as nosas compras!

E despois de xantar outra vez na casa dos avós, emprendín a volta á casa, satisfeita de que todo saíse ben e coas pilas cargadas para outra tempada.

As festas de Rianxo estanse celebrando estes días na honra da súa patrona, a virxe de Guadalupe e deixo aquí o programa para quen aínda queira coñecelas de primeira man.