A CASA DE BRAÑAS

A casa de Brañas desapareceu do mapa pero non do meu recordo. Alí teño pasado moitas horas da miña infancia, saboreando o caldo que me gustaba mais co da miña nae, comendo aqueles cuarteróns de queixo que repousaba xunto a lareira agardando a que callase para convertirse en queixo. Con azucre por enriba e así morniño estaba para non deixar rastro. Tamén me gustaba o café con leite que eles preparaban con aquelas sopiñas de pan. Acostumabamos a cocer o pan alí e agardar polas empanadas, sentados no escano da cociña de lareira, mentras contabamos contos e ríamos coas ocurrencias que entre todos artellabamos, pois aquel matrimonio, Xosé e Pilar, eran alegres e moi agarimosos. Faciamos moitas tarefas en común, a matanza, a malla, a sega.....Eu acostumaba a ir no carro tirado das vacas e pasar a tarde con eles nos prados, angazando herba ou saltando polas paredes. Cando chegaba o Nadal, faciamos a cea de Noite Boa na miña casa e eles traían os doces que lles mandaban os fillos dende Madrid. Sabían a mazapán auténtico e a améndoa. Ainda lembro aquel sabor. Cando xa ían maiores, os fillos leváronos para xunto deles. Era a primeira casa da aldea que se fechaba e meus pais e mais eu ficamos moi tristeiros, mesmo choramos pola súa marcha. Non nos acostumabamos á sua ausencia. De ahí, que eu escribira este poema, cando tiña dazaseis ou dazasete anos, tal vez mais....

Hai unha casa en Fonteo

toda vella e afumada

cunha escaleira por fora

e coa porta ben pechada.

Ten ao pe unha figueira

que da figos cada ano

e tamén ten unha horta

que ainda chora polo amo.

Esquecida alá nun curro

a cociña da lareira

durme entre das cinzas mortas

Xa non ruxe a garmalleira.

Estarán alí ainda 

o vello escano e a artesa

a lacena do touciño

o pataqueiro e a mesa

DE AVÓS E CHOCOLATE

Nacín nesta casa. Agradezo aos meus pais por deixarme nacer como hoxe recoñezo que eu quería. Tiven unha irmá que naceu antes. Non sempre se lograba sobrevivir. Unhos conseguímolo e outros, por falta de atención médica, (daquela os partos atendíanos o médico particular rural e a comadrona que acostumaba ser a súa dona) non só nono lograban senón que mesmo perigaba a vida das nais.
Co paso do tempo, dáselle importancia a cousas que nos pasaron inadvertidas toda a nosa vida como o feito de ter nacido na casa na que ainda moro. É un vínculo que enfatiza o noso sentido de pertenza e arraigamento nun lugar. É o que fai que algún día se retorne a onde se saíu, cumplindo así un ciclo que existe en todo na natureza.
Como choraba moito, despois de ter nacido, dábanme a chupar unha onza de chocolate. Qué dirían @s pediatras de hoxe en día! O caso é que me fixeron adicta ao chocolate dende moi nena e eso explica o por qué a miña vida transcurréu a carón do chocolate: primeiro cos contos que substraía das tabletas que se vendían na nosa taberna. Logo o traballo na fábrica de chocolate Lindt en Suiza. Os pelos atopados nos bombóns e que me trouxeron recompensas e, remontándome a mais atrás, o exemplo da miña avoa materna que gardaba nun saquiño, debaixo da almofada, onzas de chocolate que tomaba cando se lle antoxaba, seguido dun groliño de augardente que tiña nunha pequena botella na mesiña de noite. E cómo non!, cando tomo un café, sempre ten que ir acompañado dun trinquiño de chocolate para maridar o sabor. Pero non son unha "chocoadicta". Todo ten o seu punto medio e a min déuseme ben manterme nél en case todas as facetas da vida: na política, na relixión, no amor, na comida.....
Como esto vincúlame co pasado, non podo deixar de mencionar aos meus antepasados. A miña avóa era unha muller que lía o xornal todos os días. Tiña os fillos todos na guerra e ela quería saber deles. Meu avó emigrara a Cuba xa de casado e con fillos. Dalí trouxo o que sería o seu apodo no retorno: Manín. Era zoqueiro, carpinteiro, albanel e tiña libros que lía no tempo de lecer cos seus anteollos tipo John Lennon. Na hucha do seu cuarto gardábanse libros que trouxera de Cuba. Había un sobre a fracmasonería que eu conseguín facerme con él, despois de que él morrera. Faltábanlle follas pero eu lin canto quedaba e na miña mente de nena producíase un certo arrepío a aquel secretismo e clandestinidade na que  obxectos simbólicos e probas de xerarquía conformaban  un mundo descoñecido e paralelo do que eu nunca tivera coñecemento.
Tiven unha época na que me gustaba ler libros de alquimia, de bruxería, de ocultismo... que logo derivarían a un interés pola psicoloxía, psiquiatría...e voltando ao tema inicial, tamén o pasei ben lendo "Charlie e a Fábrica de Chocolate".

Pero indo ao caso, saín de avós lectores e a eles tamén debo agradecer tan bó exemplo. Non era moi común ver a un avó daquela época, encerrado no seu cuarto, xunto á ventana, enfrascado na lectura, nunha tarde calquera, cando a xente da casa andaba a traballar nas faenas do campo. E él sabía de todo e competía cos curas nas conversas que tiñan durante os xantares de festa cando algún ía comer a súa casa.
Voltóu de Cuba coas mans baldeiras pero coa mente chea. Agora que estou a ler "Días de Cuba" de Xosé Neira Vilas, podo darme conta de que os que alá ían como emigrantes, voltaban como cubanos.
Gardo unha lembranza tenra e agradecida dos meus avós. Sinto non ter coñecido tanto aos paternos por viviren mais alonxados.
O avó, cando viña de "cobrar" do Cádavo, paraba sempre a tomar unha taza de sopas con viño e azucre. Eran as famosas "sopas de cabalo cansado". Para él non había mellor recompensa a unha camiñada de doce quilómetros.
Debémonos a quenes nos trouxeron!

A MIÑA BICI

Andaba eu estes días xestionando a miña bici, que ten uns corenta anos, e pensaba pendurala do teito para quitala do medio e mais por mantela saudable, pois visto o visto, non a estou utilizando moito nos últimos tempos, ou sexa, xubilala!!!! Merquei onte mesmo un deses ganchos para colgala por unha roda. Cando pola noitiña abrín o Facebook, cal non seria a miña sorpresa: recibín unha mensaxe dunha persoa que lembraba a miña bici dende que era un neno e a opinión que tiña dela era de que a bici non se asemellaba ás que había na súa aldea. Era unha bici diferente, con un certo "aquel" que lle daba un aire distinguido. Ata se lembraba da cor. Preguntábame se aínda a tiña e que se asi era, que fixera por ela.
Todo xira, todo flue e as cousas acontecen así, sen buscalas para amosarnos o camiño.
Coido que esta bici merece que lle rinda este pequeno homaxe de adicarlle un post no blog e agradezo a esa persoa o tela fichada e arquivada tanto tempo na súa memoria e que, xusto agora, mo comunicara. Pois nona vou xubilar, de momento, e verei se ainda podo facer pequenos percorridos por estes camiños sen tráfego que nos foron quedando despois de reformar a estrada que agora ten moito tránsito.
Pois ben, ela é de cor vermella tirando a granate. É unha BH que non ten marchas, só a que eu lle dou; é de muller (moi sexista a idea pero moi práctica) e mantense en perfecta forma como a súa ama.
Nela facía traxectos curtos de ata vinte quilómetros e, nos veráns, usabaa todos os días, unhas veces para os recados na vila, outra para ir recoller moras, outras para facer exercicio e sentir os arrecendos das flores na primavera, e sempre, sempre para sentirme aireada de pes a cabeza.
A min viñérame a aficción pola bici dun xeito semellante ao que lle pasara a ese rapaz que me vía pasar nela. As coincidencias son, a veces, sorprendentes: un home da súa aldea, andaba sempre na bicicleta ainda cando xa ía entrado en anos. A min gustábame velo pasar por diante da miña casa e sentía unha sana envexa de poder eu algún día ter un vehículo así. Por outra banda, sempre fora un soño non realizado da miña nae e tamén influíu que os mozos que viñan dende lonxe, ver ás súas mozas, deixaban as bicis na miña casa ou reparábanas pola noite cando voltaban.
Eu aprendín sen caer nunca dela. Eso foi un mérito. Víase que estaba feita para as dúas rodas. Sentido do equilibrio! E poido dicir que nunca tiven unha caída na que sufrira dano algún. Gustábame baixar as costas sen tocar o freo pero sabendo que éste respondería, claro. Tampouco fun temeraria no meu guiar. A prudencia acompañóume sempre.
Cando xa tiven coche, a xente da aldea non entendía porque ía na bici a facer os recados. Tampouco entenden hoxe porque ando con dous bastóns. Pois ben, aclaro esto por se alguén ten dúbidas: os bastóns que utilizo para camiñar son especiais para facer Nordic Walking, unha marcha nórdica que practico dende fai tempo, dende que decidín camiñar a pé, non só polo dos coches na estrada, senón tamén porque me acompaña Noa, a cadeliña, e mellor que as dúas utilicimos o mesmo medio de transporte. Cando intentei ir na bici e ela a pé, non facía mais que correr e correr sen sentido de arriba abaixo, seguindo os meus percorridos.
Hoxe fíxenlle unha foto, que aquí deixo. Algún día pasará aos meus netiños, se é que para daquela se atrevan a ir nunha bici sen marchas pero deixareilles constancia de que a mellor marcha é a propia de cadaquén.

"O TORBÓN DE SANTA MARIÑA......

 ....ÁS MAZÁNS LLES QUITA A TIÑA". Ese era un dito que se repetía cada mes de xullo cando unha treboada que arrasaba e desbordaba, caía durante mais de media hora sen parar. Miña nai sempre mo lembraba e a min quedoume.
Quedoume tanto que hoxe vivín a plena intemperie o dito torbón. E iso que levaba paraugas e impermeable! Menos mal que me colleu xusto debaixo dunhos castiñeiros e carballos que cubrían todo o camiño. De frente, unhas vacas, tamén buscaron refuxo debaixo das árbores de toda a vida, das árbores galegas por excelencia, plantadas polos nosos antepasados e que hoxe tenden a ser taladas sen miramentos, sen respecto pola natureza, polos animais, polas persoas.... e son sustituídas por escuálidos eucaliptos ou piñeiros que apenas dan cobixo a unha píntega. Tan egoistas e faltos de xuizo nos voltou a vida moderna que por termos paraugas, sombrillas, porches e coches xa pensamos que estamos a salvo das inesperadas trombas de auga ou do sol abrasador. O instinto que leva aos animais a cobixarse debaixo das árbores é tamén o noso propio instinto e é sabio e acertado e ten razón de ser. Eles, coma nós, saben que alí debaixo non acabarán como sopas. Neso, somos intelixentes por igual.
Eu apenas me mollei. Só ficar queda no mesmo sitio, pegadiña ao tronco da árbore, debaixo do paraugas aguantei o torbón con certo entusiasmo de ver como a auga se desbordaba camiño abaixo, encontrando o seu cauce e facendo riadas que elas soas se encamiñaban polo sitio mais apropiado. Ata a auga sabe a onde vai e por onde ten que descurrir. So me faltóu o barquiño de papel ou a folla de carbé para ver navegar as improvisadas enbarcacións da miña infancia.
Despois de media hora ben longa pensei en como sería aquel diluvio universal con Noé ao frente da Arca durante corenta noites e corenta días.....O símbolo da pomba mensaxeira, indicando co seu ramo de oliva que xa escampara ven a asemellarse co clarexar que sigue á tormenta, o descanso dese esforzo tremendo que debe supoñer tanta auga xunta a caer das nubes e a limpeza ambiental e o aire fresco e os arrecendos aflorando con toda a súa intensidade.
Vivir unha tormenta á intemperie é unha experencia que nos remonta ao pasado, cando non había paraugas e se aguchaba ún nos mandíles aqueles de liño que se poñían a xeito de capa dende a cabeza ou hombreiros, e na súa falla, sacos dobrados en forma de carapucha... ou as frondosas árbores e mesmo o interior baldeiro dunha delas.
Aguantar o chaparrón é unha expresión que sirve en diversas situacións da vida. O que sabe aguantalo ata o final, pode sair ben parado de calquer situación difícil. Tesón e pacencia como a natureza mesma.
Cheguéi á casa escasamente humidecida e coa sensación de ter vivido algo diferente nun día sen plans que me ocuparan, e sentíndome lixeiramente aburrida polo tempo pero agradecendo a chuvia como algo necesario do que se pode aprender e sacar conclusións interesantes: SALVÉMOS AS NOSAS ÁRBORES!!!!

A MÚSICA, A DANZA.....UNE AOS POBOS

Bailar tamén bailo na cociña cada día!

Cincenta quería e non quería asistir ao xantar baile que se celebraba, no Pazo da Fonte. Coma sempre, tería que darlle voltas e decidir sobre da marcha. A súa fada madriña xubilárase facía pouco e non tiña poderes para transformar cabazas en carrozas nin zapatillas por zapatiños de cristal, así que ela aprovisionárase no mercadillo local e cnseguira un atuendo que non lle sentaba nada mal. Ademais, xa non había príncipes que conquistar porque o único que había convertírano en rei ainda non había un mes. Así que no caso de ir,  levaría a nova indumentaria das rebaixas da xitana.
Ademais, nin carroza tirada por cabalos lle facía falla. Iría a pé os cen metros que a separaban do lugar, eso sí, co paraugas por se chovía, porque o inverno prolongárase mais alá de xuño e xa mesmo semellaba que non ía vir o verán.
Chegóu á hora en punto. O lugar, que nunca fora un pazo, era agora, ou pretendía ser, un centro de interpretación daquela bisbarra pero, debido aos recortes, quedara convertido  nun simple bar, eso sí, con ascensor que fala solo todo o treito que vai dende o primeiro ao segundo andar. A casa fora reformada e tiña aires de grandeza. Noutros tempos fora lugar de circos e cines ambulantes e mesmo salón de baile. Agora, parecía un auténtico restaurante. Fora preparado para oitenta comensales e con camareiros novos e cociña improvisada in situ.

Panorámica distorsionada.

Cincenta non agardaba atoparse con semellante multitude que aparte dos seus conveciños había xente chegada doutros lugares ben como convidados ou como visitantes estivais.
Ela deixóu o seu gabán e paraugas na mesa principal ou presidencial porque lle gustaba ter unha panorámica que observar durante o xantar. Pero, xa se vía que ninguén é profeta na súa terra. Deseguida lle dixeron que aquel non era o seu sitio. Pois ben, tivo que moverse ao posto que lle tiñan destinado e menos mal que foi dar frente a un cuadro cunha impresionante vista dunha tupida fraga de árbores autóctonas, que non de eucaliptus, como querían agora replantar os montes en man común. Alí recreóu a súa vista imaxinando os animaliños todos que se ocultaban baixo aquelas frondosas ramaxes de impenetrable acceso aos humáns, que xa tramaban e soñaban con abrir carreiros e pistas para  ir a cazalos con facilidade.
O xantar transcurréu con lentitude e parsimonia. Unhos por non ter dentes e outros por ter colesterol,  demorouse o tempo naqueles entrantes que parecían eternizarse na mesa. Agardabamos o seguinte prato que era o que nos gustaba a todos: polbo á feira. Alí houbo para dar e tomar e o que non se fartóu foi porque deixaba sitio para o tan loubado cabrito que viría despois.

Ahí estamos os da ala norte!

Entre postres caseiros, café de pota e gotas foi pasando o tempo e as horas alí sentados que xa parecía que as sillas formasen parte das nosas nádegas.
Chegóu a hora do baile e aquelo convirtíuse nun salón e non só polos bailes de salón que algúns practicaban senón porque despois de tantas horas sen movernos, era imperativo darlle renda solta a todo o noso dixestivo para que todo acabase como tiña que acabar: dixirido!
Cincenta bailóu canto lle daban os pes, embuídos nunhas  zapatillas deportivas que non lle molestaban os pes como aqueles ridículos zapatiños de cristal doutros tempos que encima se perdían ao menor intento de correr e suscitaban pasións principescas de busca e captura ata non parar. Menos mal que aqueles tempos xa quedaran atrás! Agora sentíase ceibe e podía exhibir as súas dotes de bailarina de xotas e muiñeiras lembrando algúns dos puntos que no seu día lle ensinara súa nai, a mellor bailadora da zona e agardar ata o final do bile sen ter que estar pendente das doce campanadas aquelas que lle farían quedar en farrapentas vestimentas de cincenta, se ben este oficio, leváraa agora á elaboración de xabóns potásicos para empregar como praguicida na horta de cultivo ecolóxico, que os tempos avanzan e non se quedan atrás e todo cambia e se transforma ainda que todo segue a moverse en círculos e volta a empezar, pois o que agora se queiran retomar os bailes que noutros tempos se chamaban rúas e que queiramos adivirtirnos ao xeito en que os nosos antepasados o facían non está nada mal e ben a confirmar que a música, a danza, os xantares compartidos.....une as xentes!!!!

A carón do lume Cincenta ve fadas.