PAISAXES DA ALMA

 Hoxe, derradeiro día do mes de maio, mañanciña quente dende a primeira hora, ceo azul, luz e cores, convidan a un paseo, despois do almorzo, e antes de que o sol nos faga ir ca lingua de fora, (sobre todo, Noa e o seu noivo, que xa veu buscala ben cedo).
A natureza loce o seu traxe verde e amarelo. Arrecende a herva cortada. Os tractores traballan remexendo nela e tranme lembranzas de antano, de cando a se gadañaba á man, dende o ser día, para rematar antes de que o sol quecera. Logo viña o esmarañado, que consistía en espelir a herba para que secase axiña. Pola tarde, non ben acabar de xantar, xa se ía volteala, pola calor, para que ainda secara mais. Se o día acompañaba, xa estaría lista para angazar e recoller á tardiña, senón ficaba para o día seguinte ou se había ameaza de chuvia, empalleirábase para que non se mollase, e había que estendela ao día seguinte se facía bo tempo.
Nós, miñas primas e eu, eramos unhas nenas. O noso traballo era esmarañar a herba despois de ser gadañada. Tamén nos deixaban angazar, e subir enriba do carro a calcala, cando o estaban cargando.
Logo viña xogar entre a herba gardada na palleira. Alí tamén se precisaba que se pisara ben para que coubera mais. Para nós, era un xogo e unha maneira de adivertirnos ao mesmo tempo que colaborabamos nos traballos do campo.
Lembro que poñíamos a froita a madurar entre a herba, como ameixas, claudias....

 Vivir perto destas paisaxes é un constante estímulo sensorial. Non importa a época do ano. Vivir cada momento que a vida nos ofrece, ainda que sexa a chuvia, a neve, a xeada....Pero o calorciño destes días mornos de primavera, con tanta flor, bolboretas e outros insectos, revoloteando arredor, non ten prezo.
Mentras se camiña, o pensamento vai voando a tempos pasados, a proxectos futuros, a presentes que apenas se sinten, porque case sempre ocupamos a mente con pasados e futuros. Vivir o instante, é difícil, require concentrarse no mínimo, no case inesistente. ´
Vou repasando lugares nos que vivín e aos que a veces voltei. Xa nada era igual. Por eso case non me interesa voltar a reencontrarme con eles. Perden aquel engado que tiveron, forman parte da miña historia tal como acontecera, e agora, apenas me din nada. Por eso, case prefiro descubrir novos  lugares, ou persoas, poñamos por caso, xa que ven a ser o mesmo. Camiñamos hacia diante. O de atrás vai quedando, deixando a súa pegada pero non hai que pretender recuperalo. Non se podería. Quedan as lembranzas, as fotos, as testimuñas escritas..... pero o noso devir, é cara a diante.

Camiños que ofrecen boas sombras. Corredoiras ainda cercadas con paredes de pedra que fixeron nosos avós. Árbores senlleiras que se conservan para ser admiradas. Xa nada sería igual se cortasen estas fragas que son refuxio de animais e plantas que só saben vivir nelas. Mentras quede un chisco de paisaxe anterga, aniñaran os soños que dan identidade ao lugar ao que pertencemos e amamos.

ROTEIRO POR CABO DE HOME

Pagou a pena erguerse ás cinco da madrugada para facer un roteiro pola península do Morrazo en Pontevedra, concretamente polo Monte Facho e Cabo de Home.
Deixamos Lugo ás sete da mañá para dirixirnos a este lugar da Galiza máxica da que tan pouco coñezo pero da que estou en vias de ir coñecendo pouco a pouco.
Chegamos ao Mirador da Caracola, que é o punto base para acceder a ese roteiro que nos levaría primeiro ao Monte Facho e logo a coñecer os distintos faros de Cabo Home.
A subida, empedrada e adornada de petroglifos con distintas simboloxías que se alternaban cunha cruz, tal vez debido a que estes lugares paganos, foron posteriormente cristianizados, levounos ata o castro e santuario que foi noutros tempos e ao que se facían perigrinacións e rituais ao deus Berobreo e está considerado un dos mais importantes da península Ibérica. Trátase dun castro galaico-romano que ainda está en recuperación. Alí ofrécense unhas excelentes vistas das Illas Atlánticas, Cíes e Ons, así como de moitas praias e poboacións costeiras das distintas rías Arousa, Pontevedra, Vigo... e a costa que bordea este Cabo chámase Costa da Vela, por tratarse dun lugar de vixia costeira tanto para guiar embarcacións, para o que se encendían fogueiras, de ahí o nome Facho, e tamén, mais tarde, para controlar as incursións dos berberiscos e protexer a poboación dos constantes saqueos aos que se vían sometidos.
Logo de desandar o camiño, voltando de novo ao Mirador da Caracola, emprendemos o sendeiro ata Cabo Home, seguindo o fío da costa, vendo o romper constante das ondas contra os cantís, escoitando o seu son, e deixando voar a mente, mentras camiñamos en fila india entre piñeirais que facían unha cortina entre nós e o mar.
En Cabo de Home atópanse algúns faros. O primeiro, na parte mais occidental do cabo, din que ten un son igual que o de Fisterra, imitando o "muuu" dunha vaca.
Outro faro que me gustóu pola sua forma e cor vermello, é o de Punta Robaleira, de construción mais robusta e achatada.
Seguindo o sendeiro, bordeado de frores dunares, margaridas e outras de cor amarelo, fomos achegándonos á praia de Melide, na que fixemos unha parada e tivemos a oportunidade de probar a auga e dar un paseo por ela, ca súa area branca e fina e augas de cor turquesa contrastando con outros azuis mais fortes. 
Logo seguimos por unhas pistas de terra ata chegar a outro faro, o de Punta Sobrido, de cores ibicencos, branco con ribetes azuis. Dende alí podíanse divisar os enclaves das praias de Barres, a praia nudista mais grande de Galiza.
Terminado o roteiro xusto á hora de xantar, dirixímonos en autobús ata O Hio, que pódese pronunciar como  o americano Ohio,  para darlle un toque exótico!!!!
Ademais dun xantar exquisito e en boa compaña, puidemos ver o cruceiro mais completo de Galiza e a igrexa adicada a Santo Andrés, nunha praciña deste lugar que se estende a ámbolos lados da estreita estrada.
Rematamos a visita no Pazo de Lourizán, percorrendo os seus amplios territorios poboados de árbores senlleiras, onde se atopan as camelias mais antigas de Galiza, de cento trinta anos ou mais, e árbores de distintas procedencias. Hoxe é un lugar de experimentación forestal. Ahí foron onde se seleccionaron as sementes de piñeiros e eucaliptos, na época da postguerra, para plantar toda a zona atlántica e onde se seguen a facer estudos de outras variedades que se adapten ben ao clima galego.


Foi un pracer percorrer esta finca tan extensa pola que se encontran lugares con engado como a cova dos espellos, de estilo gaudiano, xa que este lugar estivo rexentado por cataláns, e fixeron réplicas do que podía ser o parque Guell en Barcelona, con fervenzas artificiais que discurren entre muros dese estilo, e lugares como o merendeiro que ten unha mesa de seis metros en granito dunha soa peza, hórreo onde se gardaban as sementes do eucalipto, invernadoiros, lugares de reunións de representantes das Comunidades, de políticos.... Hoxe o edificio por dentro está moi deteriorado e non se pode visitar. Ten unha curiosa escaleira de caracol, en ferro que chama a atención e ainda se conserva.
O día acompañóu, e a compañía non faltóu!

PENSAR COAS MANS

Non todo é inútil! Se pensaran eso quenes mandaron construir catedrais... hoxe non poderiamos admiralas e consideralas patrimonio da humanidade.
A Cidade da Cultura no monte Gaiás en Santiago deu que falar no seu intre. Para úns, un gasto superfluo que puido empregarse noutras cousas mais útiles. Falar de catrocentos millóns de euros, é moito carto para semellante obra arquitectónica a que non se lle viu unha xustificación. Hoxe, pasearse por ela, polos seus edificios, diseñados por innovadores arquitectos estranxeiros, non deixa de ser algo novedoso e incluso digno de admirar en canto arquitectura atrevida que rompe con todo pero que ten a sua razón de ser.
O arquitecto que a diseñóu, pensou no plano da cidade vella de Santiago, como unha man aberta de este a leste. Levou esa man ao monte Gaiás, pero direccionouna  norte sur, e ahí saíu toda a súa nomenclatura de edificios e ruas que adoptan a forma do monte sen romper con él, senón sustituindo a sua paisaxe espida ou natural, por construccións que se pousan suavemente en curvadas lineas ata ser integradas na paisaxe natural que tiña o lugar antes de ser edificado.


Tamén os materiais empregados son símbolos da cidade vella, como a cuncha do peregrín, rugosa e con canles, e da mesma cor. Mesmo a cafetería ven a ser un símil do que son as nosas feiras, ca mesa alongada onde se come o polbo, baixo as carballeiras, que alí se representan  por estructuras de madeira que forman a paisaxe tal como sería neses lugares de reunión e confraternidade.
A imaxinación suple a realidade e pon e crea elementos onde nonos hai, como as tres torres en forma de botella,  que rompen totalmente co resto dos edificios, xa que foron obra doutro arquitecto, e que veñen ser como chemineas para todo o diseño enerxético do complexo. A torre que se imaxina, xurde no medio das duas existentes, unha de pedra, outra de cristal, e ésta, de ar, no meio, invertida, que resulta idéntica ás outras pero so que é un espacio baldeiro.
Debaixo desta cidade, hai vida subterránea por onde se abastecen os edificios a través dunhos túneis polos que caben camións.
Un experimento pioneiro que servíu de ensaio tamén, e que sobre da marcha deu quebradeiros de cabeza porque non todo saíu ben á primeira e houbo que refacer moitas cousas ata conseguir o que se pretendía.


Agora xa case está finalizado outro espacio lúdico, aberto e axardinado  cun anfiteatro e pistas para practicar skateboarding e non facelo nos aleiros das cubertas dos edificios, que son unha tentación para calqueira que lle guste o plano inclinado, e tamén outras zonas para os mais pequenos.
Dende alí, a panorámica de Santiago ofrécese, tendida á ollada dos visitantes de todas as nacionalidades, que ata alí se achegan.
Poidemos participar nos obradoiros de cerámica que alí había, dirixidos por expertos alfareiros de Buño e ver as exposicións  de moitos traballos de artesania popular que, artisticamente, se penduraban nunha gran sala.

Completada a viaxe cultural a Santiago, coa visita á Casa de Rosalía en Padrón, e ao Museo do Pobo Galego en Santiago, acaba un día que tivo a maxia, para min, de poder durmir á miña netiña mais pequena nos meus brazos, ao son dun cantar de berce que eu aprendín de miña nai e co que durmiu á primeira.

Á LUZ DAS CAMELIAS

" Chove en Santiago

meu doce amor.

Camelia branca do ar

brila entebrecida ó sol"

(Federico García Lorca)

Xa dicía Álvaro Cunqueiro  que as camelias eran luces no inverno galego. 

Un domingo de cambio de horario nos reloxios interiores. Unha madruga prematura para chegar a tempo ó autobús que nos levaría de excursión polos pazos mais siñificativos no cultivo das camelias. 

Pequenos incidentes co lugar de saída e por fin, comenzando unha viaxe que, entre outras cousas, tiña por obxectivo principal adentrarnos no coñecimento desta planta, da que sae o té que tomamos, o aceite de camelia que tantos séculos no sur da China servíu de aceite para cociñar e que se volta á sua elaboración aquí mesmo, en Galicia, onde a camelia veu para quedarse. 

O primeiro pazo que visitamos foi o Pazo de Oca que se atopa na Estrada, do que se di que é o Xeneralife do norte ou o pequeno Versalles. Alí puidemos ver o seu xardín de estilo francés, pura escultura vexetal, decorado con estanques como o da Paz, con cisnes brancos, e o da guerra, con cisnes negros, fontes con distintos nomes e decorados, labirintos de entretexidos arbustos de buxo formando figuras e diseños diversos, pontes, pasadizos, rincóns para o lecer dos seus donos e donas e moitas, moitas camelias diferentes, con flores de variadas cores e feituras, podendo así comenzar o noso estudo, sabendo que hai diferentes especies como a japónica, reticulata, sasanqua, por mencionar só as que alí mais abundan. 

Ata onte, eu, gran consumidora de té, non sabía que a miña bebida preferida viña desa planta, concretamente da Camellia Sinensis, dos seus brotes e follas, mentras que da semente sae o prestixioso aceite de elevado coste e que se comercializa en Galiza e é un excelente aceite de cociña, de cosmética, alén de curativo.

Ademais das camelias, abunda alí o buxo, teixos, kiwis, viñedo, árbores senlleiras de cinco centos anos de antigüidade, árbores orixinarias doutros países como Xapón, sequoyas, rododendros de gran altitude, magnolios etc.

O que mais chama a atención é a meticulosidade dos diseños vexetais ornamentais que van dende un xardín que imita o chan dunha catedral francesa, ata a elaboración de figuras de animais e persoeiros populares, que foron esculpidos nunhas estructuras de ferro e que poden tardar mais de cincuenta anos en tomar a forma desexada ata que o buxo, de lento crecimento, poida acomodarse aos corsés que o delimitan.

Alí traballaron expertos xardiñeiros, algúns vidos de outros países, e foron dando continuidade a estas obras de arte vexetal que tan lentamente pasan dunha xeración ás seguintes. 

Malia o rechazo que se poda sentir polos que foron detentadores de poder e asoballamento da clase baixa, campesiña en pró dos seus luxos e caprichos, hai que ter en conta, que son nestes lugares onde se conservan bens de interese patrimonial, que de non ser tido por eles, non poderiamos agora admirarlos. 

Un alto para xantar e achegarnos, de camiño, ao Pico Sacro, primeira tumba do Apóstolo Santiago, lugar mítico e de interese xeolóxico, xa que se atopa alí un rochedo de purísimo cuarzo, que ven sendo a ferida que quedóu da colisión entre dous continentes e da que emerxéu Galiza. Pagou a pena subir ata alí arriba e admirar a inmensidade que dende alí se alvisca e que din que se poden ver ata  cento cincoenta igrexas, á redonda.

Pola tarde, e sen ter que desplazarnos grandes distancias, achegámonos ao Pazo de Santa Cruz de Ribadulla, que foi adquirido por un coengo de Santiago, e que consta de innumerables terras, todas elas adicadas ao cultivo da oliveira e da camelia. 

Trátase dun xardín de estilo inglés, menos eisixente co de Oca, pero que tamén conta con estanques e praciñas cuadriculares, con unha fervenza , con fontes como a de Jovellanos, que pasou unha tempada neste pazo para curarse dun mal tomando leite de burra. 

Alí atópanse tamén árbores como o ombú, cun enorme diámetro na base, carballo piramidal, palmeiras Washingtonia, tulipeiros de Virxinia, magnolios xigantes, fento australiano e moitas Oliveiras formando carreiras simétricas que se estenden por toda a finca. Ten, ademais, fraga e campo agrícola e viveiros de camelias. 

Chama a atención a cantidade de camelias cultivadas e silvestres que alí se encontran formando avenidas alfombradas de pétalos que non caen un por un senón toda a flor dun golpe e que cubren o chan das mais diversas cores. 

Rematamos a tarde cun percorrido relaxante ao longo e ancho desta propiedade que é coidada e traballada por unhas dez persoas e que ten, como non, punto de venda de camelias e artículos elaborados cos productos destas árbores, como aceite de camelia, aceite de oliva, xabóns, colgantes de madeira.... entre outros.

Poñendo fin a esta primaveral incursión polos mundos da camelia, fixemos unha parada nunha fábrica de queixo que admite visitas turísticas e está preparada para eso. Proxectousenos un video do que é un día na rutina na elaboración de distintas clases de queixo pero dentro da denominación Ulloa, unha degustación que nos sentou  moi ben como merenda e unha rápida compra para levar algo non so qué contar, senón que comer!

Camiños desencamiñados

Esta vez o percorrido foi por un tramo do Camiño Primitivo ao revés, dende Carballido, pasando por Bascuas, Gondar, Soutomerille e acabando no albergue recén estreado,  A Pociña de Muñiz, en Vilar de Cas. Todos estes lugares pertencen aos concellos de Lugo e Castro Verde. 



Acompañóunos Ricardo Polín, historiador, investigador e gran coñecedor do Camiño Primitivo e do Patrimonio de Castroverde, de ónde é nado. O motivo deste percorrido era ver, a través das explicacións que nos ía dando, a distorsión que sofreu este Camiño, modificado segundo os intereses particulares do momento e alterando o seu trazado, desviando, sen necesidade, aos peregríns por estradas e pistas asfaltadas, sendo que o trazado do antigo camiño era sempre en linea recta a Santiago e polo terreo mais chan e doado de ser camiñado.

Entre parada e parada, fomos escoitando  a historia do lugar, cos nomes antigos que apenas se conservan xa, so na mente das persoas mais vellas e que non foron tidos en conta á hora de diseñar a escasa información que ao longo do camiño pode ir véndose e que se limita a indicadores graníticos , fontes restauradas que en nada conservan a sua forma orixinal, o pavimento alterado e moitos muros e árbores desaparecidas que eran as lindes do antigo trazado e que tiñan a sua razón de ser, para dar sombra aos camiñantes e para marcar a súa estructura de camiños de carro por onde pasaban comerciantes cas suas mercadurías naqueles tempos nos que as estradas non existían.


A modernización caótica foi degolando todo o que tiña importancia e non se lle deu, votándo agora en falta tantas construccións de interese patrimonial que desapareceron para sempre.  Tal é o caso do castelo de Castronela, agora convertido nun montón de pedras, no alto deste pequeno castro, e que foi lenda ou feito real recollido na primeira novela histórica de Galiza, El Caballero Verde.

Así chegamos a Castromerille, onde lemos poemas adicados a este lugar. Unha igrexa moi antiga, un cemiterio pequeniño que chama a atención de pequeno que é, a unha casa de fidalgos en ruínas, e árbores emblemáticas como o Castiñeiro de Soutomerille, un, entre moitos que foron plantados na mesma linde do camiño porque, daquela, tíñase o costume de usar as árbores como marcos. 

Chegamos para xantar o albergue de pelegrins e turístico, aberto fai pouco, e que está no mesmo Camiño Primitivo. Un sitio para descansar, para sentir a fermosura da pedra e da madeira, os animais de granxa, incluída unha oca que tivo unha pequena persecución polos paparazzis e logo foi xunto as galiñas e galo e non paraba de contárllelo, alborotando sobremaneira o galiñeiro e custodiados todos polo gran mastín. Aquelo parecía "A rebelión na granxa".

O xantar foi espléndido. Unha gran mesa no xardín e outra na cociña acolleunos a mais de trinta camiñantes e poidemos degustar empanadas de grelos, tortillas, lacón asado, ensaladas, pan feito no forno da casa e postres variados.

Quedamos con ganas de voltar!

POR TERRAS DE LEMOS

Hoxe non sería igual! O día de onte brindounos a oportunidade de disfrutar da beleza, da historia interesante, da cultura e da paisaxe desta terra, onde a Ribeira Sacra ten a sua capitalidade: Monforte de Lemos, co río Cave atravesando a cidade e os seus monumentos patrimoniais que  nos falan dun pasado onde o relixioso se une ao cortesán e ao poderío dun condado cun dos pazos mais emblemáticos de Galiza, o Pazo de Tor.




Ahí comezamos o noso itinerario, percorrendo as frías estancias deste impresionante edificio do século XIX, con terras que alcanzan a dimensión de oitocentos campos de futbole e que abranguen boa parte do territorio, de maneira que se podería cruzar a península ibérica polas suas propiedades.
Edificio de duas plantas ocupadas segundo o estatus, a parte superior para os señores e as da parte inferior para criados e traballadores dos moitos oficios que o pazo ofrecía, e comunicadas por pasadizos e escaleiras case secretas por onde a servidume transitaba sen causar molestias ou romper intimidades.



Entorno aos catro salóns, algúns de mais de noventa metros cadrados, onde se exhiben toda clase de armas, mobiliario, e obxectos de incalculable valor, traidos do estranxeiro e diversos lugares da península, así como retratos de familia do mundo eclesiástico e militar, distribuense os cuartos destinados segundo os seus ocupantes, tales como o cuarto do bispo, reservado para visitas eclesiásticas de alto rango, o cuarto onde se quedaron Manuel María e Uxío Novo Neira, poetas e escritores que acudían a tertulias literarias que alí tiñan lugar, ou o cuarto principal con wc de
porcelana inglesa decorada e sofá confidencial ao que lle sigue o cuarto das crianzas, con xoguetes da época e un curioso Miky Mouse do século XIX nunha das vitrinas que gardan obxectos curiosos de valor.



Ahí as nodrizas, con sillón especial para amamantar, pasaban o tempo coidando, xogando e entretendo aos mais pequenos mentras os proxenitores se adicaban a vida social e de ralación  que ocupaba boa parte do seu día a día, e con entretementos como o xedrez, o billar, a música, para a que facían traer pianos que hoxe so poderiamos encontrar en catro lugares do mundo, como un que fai de piano e órgano a sua vez.
Tamén, nunha das salas se atopa o primeiro mapa de Galiza realizado por Domingo Fontán, do S.XIX quen cun cabalo, un caderno e a axuda dunhos cantos instrumentos cartográficos tardou dezasete anos en percorrer toda Galiza medíndoa metro a metro.
Seguiríamos falando deste pazo en páxinas e páxinas de ter que ser unha descripción pormenorizada, pero a grandes rasgos, sacamos a conclusión de que a nobleza tiña o poder de rodearse daquelo que aos demais lles estaba vedado e podían facer alarde do mesmo nas suas exhibicións públicas e privadas para o que dispoñían de carruaxes tirados por cabalos para desplazarse os lugares
concurridos e oferecer recreamento e cultura dentro dos seus aposentos. Proba delo, un xardín de estilo versallesco, feito con chantos e nos que medraban setos e outras plantas e no que a sua simetría labiríntica podía facerllo pasar mal a quen buscase a saída.
Deixamos este pazo do que sería imposible acabar de comentar a sua totalidade para dirixirnos  ao Colexio da Virxe da Antiga, coñecido como os Escolapios de Monforte. Ainda hoxe ten a mesma función de centro de ensino concertado e que foi exclusivo para rapaces. Alí admiramos un dos seus claustros e as escaleiras tan peculiares que parece que se sosteñen no ar a pesares do inmenso peso dos escalóns que a compoñen.



Este lugar foi afectado por un terremoto e polo vandalismo napoleónico, polo que sufríu desperfectos como fisuras na sua estructura e que para poder reparalos tiveron que vender un cadro moi valioso, A adoración dos reis magos de Van der Goes, e do que se ten unha copia na actualidade. Diñeiro que nunca se utilizóu para a dita reparación do edificio senón que foi parar a mans sen escrúpulos, proba do que a corrupcción non é cousa so dos nosos días.
De admirar o retabolo da igrexa realizado en madeira de nogal por Francisco de Moure, S XVII  Nese relevo hai esceas que misturan o relixioso co pagano, éste último algo oculto e expresado coa sutileza quevediana, mediante a sátira, a mofa, rediculizando certas costumes ou rituais como a circuncisión xudéa, por exemplo.



 Tamén a desnudez feminina, mulleres cun peito descuberto.... que eran como moi avanzados para a época e causan estrañeza de teren pasado a censura, ou non houbo un estudo detallado das esceas, ou se fixo a vista gorda, porque xa sabemos que a  algúns frades non lles desagradaban aquelas vistas.
Como non visitar o Museo do Viño estando a pé da Ribeira Sacra. Alen dunha degustación, tivemos oportunidade de adentrarnos no coñecemento do viño, da sua elaboración, do seu costoso trasego dende a vendima nos viñedos rochosos e o seu transporte dende os mesmos. Tamén da interpretación das etiquetas e das distintas variedades de uva. Moi entretido e ben esposto pola guía. As visitas que fixemos foron sempre guiadas, e a derradeira, ao Museo Lodeiro, da man do escultor que usa raíces e pedras, e madeira para realizar as innumerables caras e formas de animais alén de persoeiros como os Condes de Lemos ou de D. Quijote e Sancho, a tamaño real, e que nos foi explicando paso a paso dando detalles da procedencia dos seus materiais así como da sua elaboración,
Así acabou o día, cun xantar nun restaurante da vila e para min, co broche final dun chiculate preto ao final da tarde.

Condes de Lemos

Volta ao cotián!

Xel de alóe vera en cubiños conxelados

Xa sentía a necesidade de voltar ó espíritu do meu blog. Ultimamente, deixeime levar polas viaxes para ter algo novo que contar. Mentras releo os posts de anos anteriores, pois empecei a escribilo no 2009, sinto nostalxia daquelas lerias que contaban o meu día a día. Entremedias, algúns poemas afloraban de vez en cando e as fotos que ilustraban aquelas páxinas perdéronse sen posibilidade de recuperación. Agora estou reordeando todo para imprimilo. Eu son unha teimosa do papel. As fotos que non estan  sobre él, poden perderse a mais mínima equivocación nun deses arrebatos por valeirar os aparellos que as conteñen.
O inverno é a época na que  a casa cobra protagonismo. Cun bo lume e infusións quentiñas, pero xa sen torta imperial, por mor dos dentes en decadencia.... agradécese ter unha pantalla na que ir deixando os pensamentos que non se poden comunicar doutro xeito, por exemplo, falando. Falar aquí é un seguro de ser escoitado nalgures, alen mares incluso!
Teño tamén nostalxia dos meus comentadores e comentadoras que foron desaparecendo e que me teñen deixado palabras de agarimo, de recoñecemento....
Xa sabemos que os blogs se alimentan de comentarios e ademais é unha laboura colaborativa: ti dasme e eu douche! Está ben devolver o favor, ou a xentileza, diría eu.
Pois hoxe deume por voltar a licuadora que estaba aparcada nun rincón. Cántos zumes para o meu fillo e para min naqueles anos rianxeiros, nun ático con vistas ao mar! Empezabamos o día cunhos bos vasos de zumes de froitas variadas. Logo, cando él voou, xa non me tivo sentido facer un zume para min soia co artiluxio que requería sempre ser ben lavado despois de cada uso.
Así que, hoxe, quixen voltar a aquela costume saudable e preparei ún con piña, mazá das miñas árbores e aloe vera que gardo en cubiños no conxelador. Foi un baño vital que me percorreu o dixestivo, algo alterado ultimamente por abusos de chile e outros picantes da que son moi devota!
Mentras transcorre a mañá, e fora, o día non chama a paseo, fago un alto no traballo de revisar o blog para poñelo en seguro, ainda que non de moi boa gana por ter que estar sentada mais do debido pero que me impuxen como tarefa para ir entretendo os meus días.
E como se aproxima a hora de facer o xantar, vou rematando. "Ten cada cousa o seu tempo ....." dicía Manuel María.

ROTEIRO NO TEIDE

Xa dende o avión, perto de tomar terra, divisamos un resplandor fuchsia que viña a ser o atardecer no Teide.
A sua presencia fíxose notar cada intre que se ollaba a paisaxe tenerifeña. Unha forma feminina que emerxía á superficie, deixando oculta baixo as augas do Atlántico a outra compañeira.
Dende calqueira punto da illa, sempre sentín o seu dominio, a sua maxestuosidade, a elegancia de ser un volcán que se precia de selo.



Non podía irme sen sentilo baixo os meus pés ainda que non quixen probar a súa altitude máxima, senón, circundalo por algúns dos seus moitos circuítos ou cañadas da sua base.
Escollín un percorrido de unhos once quilómetros chamado Cañada Branca. O carreiro era tan estreito que so cabía eu. De feito, fixen o camiño en solitario ainda que me cruzei algunha vez con outras persoas, incluído un bebé ó lombo do seu pai.
O primeiro tramo, sinalizado con puntos numerados do un ao cinco, íanme indicando o que me faltaba para chegar ó seguinte tramo no que o camiño era mais ancho e transitado.
Sentía a presión da altitude no meu camiñar. Tiven que facer algunhas paradas para beber ou comer unha froita que me dera enerxía. Ainda que o terreo era case plano, o chán estaba areoso e con pedruscos e tropezóns rochosos que me obrigaban a ir atenta para non caer.
A vexetación era baixa e non había grandes rochedos. Podíase estender a vista como nunha chaira.
Logo entrei nun roteiro mais ancho, no que xa predominaban as rochas altas e canto mais baixaba, mais enormes se facían, formando murallas de rocha volcánica de diferentes cores e formas.
Ahí sí que me sentín un pouco soa e insignificante ante tamaño escenario xigantesco. O pensamento levábame a cómo se irían formando eses cúmulos de lava con caprichosas formas dando lugar a vales, cañóns, murallas de rocha....
O camiño ahí, fíxoseme interminabel. Cando parecía que faltaba pouco para chegar ao parador onde nos deixara a guagua, ainda tiña que facer varias reviravoltas, seseando todo o tempo entre murallas que impoñían respecto ao seu paso.

Escollera un roteiro que poidera facer no tempo que se nos dera pero sentín medo a non dar chegado.
Entre medos e admiración, non deixei de ir vendo o tipo de flora que por alí asomaba xa descorída, nesta época do ano. Esas espigas roxizas con forma cónica, chamadas tajinastes deberan estar en pleno esplendor na primavera (se é que hai primavera alí) e agora mantiñan a sua forma pero non a cor. Pendurado das rochas, asomaban os  amarelos bejeques, agora descoridos pola sequía. No chán, a pé de camiño  a herba pajonera servía de refuxio a aves como a perdiz moruna, alcaudón real e sobre todo lagartos de tódolos tamaños e cores.
Cheguei sen folgos a parada e con ganas de meterlle ao corpo un bo xantar de bocata que levaba do hotel. Descansei xunto ao parador e tomei un café mentras deixaba atrás a Cañada Branca e o pracer de tela percorrido.