FORMAS CÓSMICAS

Cando vin agromar os chícharos e observar as súas ausencias, pensei que non ía ter colleita. Son muller de pouca fé! Aquela seca de comezos de primavera, e a xeada dunha noite, deixou todo arrasado. Voltei a sementar nos sitios onde non asomaban e incluso, pensando no mal que irían, votei mais noutro lugar para ter reposto, no caso de que aqueles non saísen. Pois andado o tempo, puiden ir vendo cómo os chícharos medraban ata acadar mais de meio metro de altura. Tíñalles posto unha rede suxeita a unhas estacas que saquei de vellas ventanas de madeira e ata lles quedaba ben!
Estes días non paro de colleitar chícharos fermosos e grandes que ademais saen todos limpos, sen bichos! Ao tempo que os debullo, na cociña, vexo un vídeo que me recomendaron sobre as formas do cosmos, da aspiral, dos deseños que se amosan na natureza, tanto en animais como en vexetais, fósiles, pedras etc. E un vídeo que vais mais alá da miña comprensión e que repasa filosofías antigas, relixións como o budismo ou o xudaísmo, descubrimentos científicos, a física cuántica a xeometría. Todo, todo está relacionado con todo, todo está en todo, todo é enerxía en constante vibración....

Cóstanos entender, porque nos afastamos de nós mesmos, que somos tamén enerxía, somos parte dese todo que conforma o universo. Perdemos a capacidade de sorprendernos co que nos rodea. Perdemos a mirada que traemos ó mundo cando nacemos e empezamos a descubrir o que hai perto de nós. Esa capacidade que teñen os bebés ata os tres anos de aprender dunha maneira increíble, da sua capacidade de concentración e captación do entorno, xa nonos acompaña, distraídos como estamos con outras cousas mais superficiales. Penso que me houbera gustado ter nacido nun deses sitios onde se practica o budismo, tal vez cos monxes do Tibet!
Nesta mañá de orballo silencioso, como diría o poeta amigo, deixeime aloumiñar pola presencia da natureza que me circunda e que nos trae a mensaxe escondida en formas, cores e diseños, a telaraña da conexión, a aspiral centrípeta que move o universo e se nos revela a cada paso. Só co silencio, ca introspección.... podemos acadar, a veces, o senso da nosa existencia en constante interación co todo do que formamos parte.

"Cuando al despuntar el día me pongo en camino para ir a mi nido de Wahlheim, y en el jardín de la casa donde me hospedo cojo yo mismo los guisantes, y me siento para quitarles las vainas al mismo tiempo que leo a Homero..."    GOETHE  (Las cuitas del joven Werther)

DE LLAS A PEIZAS NUN PLIS PLAS

Cando cheguei a Foz ainda era cedo. O sol, loubán como é, madruga pouco alí e vaise cedo á cama. Así que repetín o paseo do outro día. Esta vez funme fixando nos paneis informativos da zona e tomando fotos para logo poder lembrarme dos nomes. Seguindo a línea da costa, fun deixando tras de min, castros, dunas, prados, cantís, regatos, covas... e ondas rompentes de marea chea, mandaban o seu iodo en pequenas partículas refrescantes. Así fun pasando pola Lagóa, ensenada semicircular abundante en algas xógaras e alí hai tamén unhas pedras chamadas "das do encanto" quizais por vellas lendas sobre o encantamento. O seguinte lugar, perto sempre un doutro, chámase A furada do raposo, xa que ía polos roquedos a alimentarse de mexillóns e outras delicias. Un pouco mais adiante, paso o Prado da sima, que é unha punta entrante no mar. Atópome co topónimo Augadoce, polos vertidos de augas que viñan subterráneas e da choiva. Só visible en baixamar está Pena ouriceira por ser lugar onde se atopaban en abundancia ourizos de mar (Equinodermos). A Barqueira, punta rochosa mar adentro que enmarca a cala Portovello e seguindo un pouco mais, atópase o Prado de Maañón, que leva este nome por ser propiedade desa familia. Sigo andando cos meus bastóns de marcha nórdica e corro que voo para atoparme co lugar A faxina, no que abundaban os róbalos e robalizas e nas Penas da maizosa, os congros xogan ao escondite nas covas en tempo de mareas vivas. E despois dos congros ven A Ola, que por ter forma de pota, chámanlle así, e ben podía servir para facer unha caldeirada de congro que a min tanto me gusta. Prado de Roque forma outra cala nesta línea de mar. E chegando xa a Porto do río, o primeiro que busco é o río pero teño que conformarme cun minúsculo regato que nin auga leva. A partir de ahí xa se divisa a praia de Peizás, que descubrín por vez primeira o outro día no que decidín por punto final ó  meu paseo.

A volta fíxena a paso mais rápido porque tiña presa en chegar á praia.  Pero demorei un pouco ao descubrir o castro de Llás, no que non reparara antes e no que, por certo, hai edificacións, sendo como é esta unha zona protexida polo seu entorno dunar no que hai moitas especies de flora e fauna, e nese castro foron atopados materiais de diverso tipo: dous torques de ouro, elementos cerámicos xunto con muíños de man.
E aquí remata o meu paseo antropolóxico no que non só tomei a brisa do mar senón os perfumes dos camiñantes que se cruzaban comigo e que soltaban esa ráfaga de fragancia de ducha na que puiden distinguir diferentes preferencias.

FEIREANDO EN MEIRA

Aquí, de toda a vida, os domingos coñécense por "domingo de Meira" ou " domingo de Castro Verde". Eso débese a que hai feira cada quince días, alternándose, nesas dúas vilas. Eu non son moito de ir á feira por sistema. Vou, se teño ganas ou se me apetece algún dos productos que podo atopar nelas. Tampouco vou por pasear, por tomar un café, por atopar con quén falar.... Antes, había autobus para poder ir a elas pero, dende que en cada casa hai mais dun coche, ese servizo quedou abolido. Ainda me lembro cando ía con miña nai, naquelas guaguas que levaban pasaxeiros na parte de arriba. Tiñan unhos bancos de madeira e unha lona por se chovía.
Abaixo había duas clases e diferente prezo. Na parte dianteira era primeira clase e do medio para atrás, normalmente separadas por babique con cristais, era a segunda clase. Xa non digamos a clase mais inferior que sería a de ter que subir pola escada ata a cima do autobús e encomendarse a San Antonio cado facía as curvas de Meira.

Con miña nai e unha prima xunto autobús da feira en Castro Verde.

Hai que dicir que nestes autobuses viaxaban tamén os animais que se levaban á feira para vender ou os que se mercaban. Así que os porcos ían nunhas gaiolas, as galiñas en cestos, cas patas atadas e os cabritos ou años, tamén do mesmo xeito. Eso sí, eles ían na parte mais baixa ou maleteiro.
Sempre tivo mellor cartel a feira de Meira. Mais grande, mais productos e un ambiente diferente. Había incluso onde mercar coplas que viñan sendo  " El Caso" de canto insólito ocurría á redonda, como fora o caso das Capadoras de Millares. Todo escrito en verso con rima era como un culebrón que a xente mercaba xunto con coplas de cantar que ademais eran cantadas e  vendidas por algún cego que as acompañaba con un violín, facéndolles él mesmo a publicidade. O morbo e a curiosidade podía  mais co peto. Pasabamos toda a mañá alí e os autobuses chegaban sobre as tres ou catro da tarde ás aldeas de orixe. Pois, hoxe, sentín esa chamada ó mercado porque pensei que atoparía algunhas cousas diferentes ás dos supermercados ainda que a orixe e o proceso de cultivo segue sendo dubidoso polo abuso de pesticidas e velenos de toda clase. Pero como a miña horta vai de vagariño este ano, tan afectado pola cilimatoloxía, tardarei en comer o que colleito. Así é cómo me fixen cunhas cantas cousas: limóns de Ribadeo, mel e noces do Bierzo, claudias e cebolas de Riotorto e pan e empanada de mazá da padería de Meira, que ten forno de leña. Había patacas novas, cenorias, queixos e pan de Ousá alén de música que convidaba a poñerse a bailar diante do chiringuito. Pero eu pasei de textiles e de coitelos de Taramundi, tamén de tomar café cargado de cafeteiría, e, eso sí, alguén que me coñecía e que eu non fun quén de saber de quen se trataba, saudoume con ledicia! Camiñei, cargada, ata a rotonda onde tiña aparcado o coche, cargada de bolsas en cada man, cun sol que xa queimaba, pero libre de verme envolta no tráfico dun día de feira, ía pensando que xa non nos importa deixar o coche lonxe e camiñar. Estamos aprendendo a usar as pernas outra vez! E eso parece que é bó! E como todo é ben o que ben acaba, aquí estou, ben xantada e ca dixestión case feita, despois de darme este pracer de mercar productos locais e caseiros!

VIVAMOS COMO CASTREXOS!

No castro de Albeiros Lugo

Hoxe, a excursión de Terras de Auga e Cultura, levounos polos castros mais próximos a Lugo. Comezamos polo de Albeiros que non é moi grande e tampouco se conserva ben xa que unha ladeira foi utilizada para facer un pastizal, pero pódense ver as suas murallas e fosas ainda ben delineadas. Para quenes non saiban o que é un castro, direilles que foron asentamentos dos antigos habitantes de Galiza, chamados por elo, castrexos. Están catalogados unhos cinco mil en toda Galiza pero moi poucos excavados. Están situados en zoas elevadas, con boas vistas, por motivos de defensa e de seguridade. Neles vivían as persoas e os animais, todos xuntos nos mesmos edificios, que eran normalmente de forma circular e con cuberta de palla, ramaxe....e que formaban pequenos nucleos familiares aos que non era doada a incorporación de alleos. Tiñan varias murallas, eran de forma circular ou ovoide  e entre as murallas, había fosos que utilizaban para tarefas agrícolas e para gardar o gando de forma segura. Despois fomos ao de Muxa no que se pode ver a súa forma circular perfectamente delimitada e que hoxe atópase sen árbores e nos buratos que deixaron pódense ver restos de cerámica, sobre todo de partes dos tellados, que xa, ca romanización eran de tella e non de palla. Tamén hoxe, descubrín, que nós, os galegos, non somos celtas senón castrexos. Parece ser que os celtas viñeron por Galiza e deixaron a sua pegada como tantos outros pobos invasores pero os castrexos foron os habitantes propios desta terra. Así que hai que ter coidadiño coa historia que se nos conta. Hoxe hai probas arqueolóxicas que poden desmontar o erro que se mantivo ata de agora.

Vitrina Museo de Viladonga

Castro de Viladonga Lugo

Son amuletos romanos, non xoguetes eróticos!!!!

O último castro da mañá, o de Viladonga, é un dos mellores conservados da Gallaecia. Aquí xa hai tamén un museo no que se poden ver todos os restos atopados e moita información do que era a vida nestes lugares. Este castro ten moita influencia da romanización e pode observarse como na maioría das construccións predomina a forma cuadrada propia dos romanos.

Neve de mentira, caída dos chopos.

Logo de xantar nas lagoas de Teixeiro, sitio con moito arboredo, e un lago cheo de rás que nos deron o concerto de sobremesa, e despois de ver un sucedáneo de neve que os chopos deixaban caer en forma de folerpas que revoloteaban polo ar caendo mainamente e cubrindo o chan de un manto
branco, despois dunha tertulia cultural entorno ao guía, fomos, en autobús, ata outros castros mais afastados como o de Coeses que é moi grande pero está sen escavar. Alí tamén se pode apreciar o antecastro, que era un terreo entre murallas pero chán e non en forma de foso. Utilízabano para os cultivos. Ver este castro e ir andando ata a súa croa baixo trinta e oito graos de temperatura foi case unha ofrenda aos deuses castrexos, como Navia, deusa das fragas e da fertilidade. Esta deusa desveloume un segredo e estoulle moi agradecida. Pero esa é outra historia que deixo para outro día!
Por último, visitamos o castro Castromaior, que está ao pé do Camiño Francés, ao seu paso por Portomarín e que está en fase de excavación, con moitas construcción ao descuberto xa.
A punto de comenzar xa o Arde Lucus, festa na que se celebra en Lugo esa recreación da vida romana e castrexa e na que a cidade se disfraza daquelas costumes para lembrarnos e amosarnos tanto a residentes como a visitantes, cal foi a nosa historia, non está por demais facer un percorrido como o de hoxe, pese a temperatura, que por certo, na época castrexa e romana o clima era moi parecido ao que temos agora en Galiza outra vez, así que non debemos sorprendernos, é unha preparación para entender mellor a celebración que se aveciña e a que acuden cada ano mais visitantes, atraídos polo espectáculo e tamén polo divertimento de pasar a noite disfroitando dos praceres do deus Baco.
Ainda queda outra excursión para quenes queiran adentrarse no mundo romano lucense, visitando museos, casas importantes romanas e saber un pouco mais, que mal non ven, destes vestixios que temos a sorte de conservar e ofrecer GRATIS,  como xa non ocurre noutros lugares.

Castromaior

CAMIÑO PRIMITIVO

Duascentas persoas é un bo número para unha vila como Castro Verde. Chegadas da ría de Ares, de Sarria, do Corgo, de Lugo e, por suposto, de Castro Verde, para pasar un día xuntas, percorrendo o Camiño Primitivo, o mais primitivo dos camiños a Santiago que partía de Oviedo e que por un trazado rectilíneo e doado de andar, pasa por esta vila dende tempos inmemoriais, seguindo os pasos dos castrexos, dos medievais, por este camiño real, como tantos outros que cruzan de norte a sul, de oeste a este e que son de ida e volta, e de carro, e con muros artísticos de canteiría conformando os seus lados para conducirnos seguros ao destino marcado....Trazados que foron desviados artificialmente, movidos por intereses particulares e afastándose do seu trazado orixinal, reclamo dos que se interesan pola cultura, pola historia, pola herencia que nos deixaron e que moitos se empeñan en aniquilar. Levando con nós a un historiador e experto no Camiño Primitivo, o profesor Polín, que é entusiasta e vive o que predica, convencido de ser escoitado e de que a mensaxe prenda en quenes o escoitamos, foinos describindo con todo luxo de detalles o transcurrir desta Vila na que un castelo marca a súa historia xunto con outros lugares como Soutomerille onde se atopa unha igrexa en desuso, sen campás, cun interior ben interesante, unha casa señorial, ou pazo, e un pequeno cimeterio con só tres panteóns con forma de hórreo.

O camiño vai por entre arboredo milenario, con pequenos regatos polos que a auga corre cantareira, conformando ríos que van dar a outros, con abundancia de sombras e frescura das pradeiras. Lugar silencioso e que convida á contemplación e no que empeza a haber os primeiros intentos de comercialización turística coa presencia de chiringuitos que, ainda que resulten atractivos para quenes percorren estes camiños de longas etapas por lugares illados, non deixan de ser intrusivos e algo fora de lugar.

Como en todas estas xuntanzas de asociacións, tivemos un alto no camiño en Castro Verde para repoñer forzas, degustando os queixos que se elaboran en Barredo, tipo Cebreiro, empanadas do lugar e doces caseiros, na mesma rúa onde se estreaba o seu nome Rúa de Santiago, por estar no camiño que leva a Santiago de Compostela. Pasamos polo Castro Verde antigo, xunto ó castelo, onde as casas forman un núcleo interesante e ben conservado coa praza do rolo, nome este que lle ven por teren alí unha especie de miliario romano que impuña o seu poder no lugar. O castelo, ao que se lle foron quitando espazos para apropiarse deles e facer fins de semana, está ainda ben conservado posto que os seus muros miden un metro oitenta, pero o descuido por parte de quenes deberían telo en aprezo, vese por tódolos lados. Esperemos que veñan mellores tempos. A historia que nos contaron denota o poder da xente deste castelo naqueles tempos.
Por esta zona houbo un hospital para leprosos, o de San Lázaro. Ahí iniciamos hoxe un milladoiro para rendirlle lembranza e saber o por qué do seu nome.

Catorce quilómetros de roteiro chegaron ben para a xente da nosa idade que as tres da tarde agardabamos o xantar como auga de maio. Éste tivo lugar no polideportivo e cun servizo de catering que fixo todo o posible por nos compracer e apaciguar a nosa fame. Logo de xantar, visitamos Vilabade onde nos deleitaron cun concerto na igrexa e na que houbo tres actuacións: os nosos  acordionistas, unha moza que tocou a viola e o grupo de gaitas, todos eles e elas de Castro Verde. Nunca unha igrexa tivo mellor razón de ser!

POLA MARRONDA

Quedara con Jesús e seus amigos ás dez xunto a fonte do Eo. Alí estaban puntuales e coa mesa posta: unha relucente empanada que falaba por si mesma, unha bota de viño e planos ou carteis que configuraban o escenario para un día de roteiro pola Marronda en plan light (coche/a pé) porque o día apresentábase caluroso e non era plan facer a ruta a pé e sen ter quen nos recollera ó final.

Entón, puxen en marcha o meu plan, de guía nata, e sabía que sairía ben.

Fomos no coche ata unhos douscentos metros da fonte e xusto ó cruzar o río aparcamos para achegarnos ata a aceña que fora da casa de Cuenzas, a mais rica da aldea, casa de médicos, con biblioteca e xardín inglés e zona de servidume e de señorío e hoxe desaparecida quedando só unha palleira e a casa do forno ó outro lado da estrada. A aceña consérvase ben pero está rodeada de maleza que cubre o sendeiro que noutrora fora un dos meus favoritos para ir soutar ou escoitar o río, ou, cando nena, acompañar a miña nai a lavar a roupa e eu subirme ás paredes e penas que por alí había. Un amieiro caído, fai de ponte sobre o río e unha pequena fervenza. Alí está ainda a presa e comporta de antano. Mágoa que esa zona non se limpe e poida ser visitada.

De alí, en coche ata Sampaio, onde vimos outra aceña, a de Serra, que ten unha seimeira bastante alta e con auga case sempre que forma unha cortina ao ancho do río.

Seguimos ruta en coche pasando pola aldea, vendo a antiga escoliña onde eu din aulas sustituíndo unha mestra. Logo de pasar Sampaio e nunha curva sinaleilles o carreiro para ir a unha fervenza moito mais grande onde se xunta o Eo co río de Cubilledo, pero non fomos porque había que atravesar prados que podían ter auga e había que levar o calzado apropiado.

Pasamos Esgrade, onde so quedan dous veciños. Unha con gando.

Dende alí a vista é amplia e pódense ver todos os montes a redonda, deixando a Villauriz alá na cima e vendo parte de Cabreira no fondo.Despois de Castrelo, aldea de bastantes casas onde so queda unha persoa, chegamos á Espiña, onde naceu meu pai. Alí hai duas casas. Unha delas habitada en vacacións. A de meus avós, semiabandonada, cun hórreo ben conservado, que fixera meu pai.

Deixamos a Espiña e xa nos adentramos pola Marronda cara a Martín. Alí deixamos o coche e fomos andando ata a área recreativa da Cortevella, (tres quilómetros). O río Eo fai alí un meandro perfecto con sendeiro para percorrelo todo. É unha zona moi visitada sobre todo no verán. A xente leva merendas e fai barbacóas, incluso se bañan. Ten un muíño ao lado, un hórreo que levaron para alí, e poden verse unhas construccións circulares onde se gardaban as castañas.

Os meus compañeiros fixeron unha boa reportaxe fotográfica que vou empregar aquí para ilustrar o texto.

Voltamos a pé ata Martín e logo subimos en coche ata a Muíña. Pensabamos subir ata un mirador con antenas ao que se vai dende A Braña, pero xa se nos facía tarde para xantar. Insistín en que foramos ao Portugués, que está ao baixar a Baqueriza indo para Castro Verde. Alí dan xantares na mesma cociña e é un sitio moi concurrido que ata hai que esperar para sentarse á mesa como se chegue despois das dúas.

A comida foi boa e con bo viño de colleita caseira, e pan e todo caseiro.

Despedímonos coa satisfacción de ter pasado unha boa mañá percorrendo a Marronda en plan rápido e fácil como primeira incursión para, logo, mais adiante, facer un roteiro completo a pé.

Coñecín xente nova e paseino ben facendo de guía, que é o meu!